N.Ə. SƏLİmova, B.Ş.ŞAhpəLƏngova

 
6.1.5. İzoamilenlərin dehidrogenləşdirilməsi ilə  
izoprenin istehsalı prosesinin 
texnologiyası. 
 
İzoamilenlərin izoprenə dehidrogenləşdirilməsi reaksiyası 
tarazlıqda olan  bir prosesdir:  
 
2
2
3
2
3
3
2
)
(
)
(
H
CH
CH
CH
C
CH
CH
CH
CH
CH
CH
+
=
−
=
→
←
−
−
=
.
...(6.28) 
Əsas  dehidrogenləşmə  reaksiyası  ilə  yanaşı  əlavə 
reaksiyalar  da  gedir.  C
1
–C
4
,  C
6
,  CO
2
  v
ə  koksun  alınması  ilə 
izopren  v
ə  izoamilenlərin  parçalanması  prosesi  də  baş  verir. 
İzoamilenlərin  izomerləşməsi  ilə  amilenlər  əmələ  gəlir  ki, 
onların  da  dehidrogenl
əşməsi  piperilenin  yaranmasına  səbəb 
olur.  Sonra  piperilen  d
ə  qismən  dehidrotsiklləşərək  tsiklo-
pentadien
ə çevrilir.  
 
3
2
3
3
2
2
2
CH
CH
CH
CH
CH
CH
CH
CH
CH
CH
−
−
=
−
−
−
−
=
  
3
2
CH
CH
CH
CH
CH
−
=
−
=
→
←
→

2
H
 
 
 
→

2
H
             ....................(6.29) 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
177 
 
İzoamilenlərin  dehidrogenləşdirilməsi  ilə  izoprenin 
istehsalı  prosesinin  texnoloji  sxemi 
şəkil  6.1  –  də  verilmişdir. 
İlkin  xammal  –  təzə  və  qayıdan  amilenlər  fraksiyası  1 
separatorunu  keçm
əklə  2  buxarlandırıcısına  daxil  olur. 
Xammalın buxarlandırılması 0,5 MPa t
əzyiqdə və 95
0
C–d
ə baş 
verir. 
İzoamilenlər  fraksiyasının  buxarları  1  separatorundan 
sonra  3  qızdırıcısında  105
0
C–y
ə qədər qızdırılır və 4 sobasına 
gönd
ərilir. Burada izoamilenlər fraksiyası 450–500
0
C–y
ə qədər 
qızdırılır. 
İzoamilenlərin  termiki  parçalanmasının  qarşısının 
alınması  m
əqsədilə  xammalın  500
0
C–d
ən  artıq  qızdırılması 
m
əqsədəuyğun  deyildir.  Temperaturun  artması  halında 
amilenl
ərin  158
0
C  temperaturlu  su  buxarı  il
ə  doydurulması 
lazım  olur. 
İzoamilenlərin  dehidrogenləşdirilməsi  prosesi  su 
buxarının  i
ştirakı  ilə  aparılır.  5  reaktoruna  verilməzdən  əvvəl 
xammal  buxarları  700–750
0
C  temperaturlu  su  buxarı  il
ə 
qarı
şdırılır. Termiki parçalanma reaksiyalarının baş verməməsi 
üçün  reaktordan  çıxan  kontakt  qazlarının  temperaturu  buxar 
kondensatının vurulması il
ə 530
0
C h
əddində saxlanılır. Hər bir 
reaktor 6 utilizasiya kalonu il
ə təchiz olunmuşdur ki, burada da 
kontakt  qazlarının  250
0
C–y
ə  qədər  soyudulması  prosesi  baş 
verir.  Bundan  sonra  kontakt  qazları  7  skrubberin
ə daxil edilir. 
Skrubberin  a
şağı  hissəsində  kontakt  qazları  onlarla  gedən 
katalizator  tozlarından,  a
ğır  məhsullardan  təmizlənir  və 
h
əmçinin  də  sirkulyasiya  olunan  dizel  yanacağı  ilə  120
0
C–y
ə 
q
ədər  soyudulur.  Skrubberin  aşağı  hissəsindən  işlənmiş  dizel 
yanaca
ğı təmizlənməyə göndərilir. Skrubberin yuxarı hissəsin-
d
ə  kontakt  qazlarının  115
0
C–y
ə  qədər  soyudulması  və  sirkul-
yasiya  olunan  kondensat  hesabına  su  buxarının  qism
ən 
kondensl
əşməsi  prosesi  gedir.  7  skrubberindən  çıxan  kontakt 
qazları 11 kondensatoruna daxil olur, burada kontakt qazlarının 
onların  t
ərkibində olan su buxarı və dizel  yanacağının qismən 
kondensl
əşməsi  hesabına  95–98
0
C–y
ə  qədər  soyudulması 
prosesi ba
ş verir. Su buxarının son soyudulması və kondensləş-
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
178 
dirilm
əsi 12 hava soyuducusu və 14 kondensatorunda baş verir. 
13  v
ə  15  separatorunu  keçən  kontakt  qazları  65
0
C  temperatur 
il
ə  izoamilen–izopren  fraksiyasının  ayrılması  mərhələsinə 
gönd
ərilir.  Dehidrogenləşmə  prosesi  başa  çatandan  sonra  5 
reaktoru 
regenerasiya 
prosesin
ə  qoşulur.  Katalizatorun 
regenerasiyası    buxar-hava  qarı
şığının köməyi ilə 630–650
0
C–
d
ə  aparılır.  Regenerasiya  zamanı  sistemə  verilən  qızmış  su 
buxarının  miqdarı  kontaktla
şma prosesinə verilən su buxarının 
üçd
ə  bir  hissəsi  qədər  olur.  Regenerasiya  qazları  6  utilizasiya 
qazanını keç
ərək 250
0
C–y
ə qədər soyudulur və 17 skrubberinə 
daxil  olur  ki,  burada  da  regenerasiya  qazları  115
0
C–y
ə  qədər 
soyudulur.  17  skrubberi  18  nasosu  il
ə  sirkulyasiya  olunan 
kondensat  il
ə  suvarılır.  Sonra  regenerasiya  qazları  19 
kondensatorunda  v
ə  20  hava  soyuducusunda  soyudulur  və 
atmosfer
ə  atılır.  Regenerasiya  qazlarının  tərkibində  olan 
kondensat 22 tutumuna yı
ğılır və oradan da karbon dioksidinin 
t
əmizlənməsi şöbəsinə göndərilir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
179 
 
 
Şə
kil 6.1. İzoamilenlərin dehidrogenləşdirilməsi üsulu 
ilə izoprenin istehsalı prosesinin texnoloji sxemi. 
1  –  separator;  2
1
,2
2
  –  buxarlandırıcılar;  3  –  qızdırıcı;  4  – 
borulu soba; 5 – reaktorlar; 6 – utilizasiya qazanı; 7,17 – 
skrubberl
ər;  8  –  tutum;  9,18  –  nasoslar;  10  –  soyuducu; 
11,14,19  –  kondensatorlar;  12,20  –  hava  soyuducuları; 
13,15,21 – separatorlar; 16,22 – tutumlar; I – xammal; II – 
su  buxarı;  III  –  yanacaq  qazı;  IV  –  buxar  kondensatı 
tabla
şdırılmaya;  V  –  hava  regenerasiyaya;  VI  –  dizel 
yanaca
ğı;  VII  –  kontakt  qazları;  VIII,  IX  –  skrubberi 
suvarmaya  ged
ən  dizel  yanacağı;  X  –  dizel  yanacağı 
t
əmizlənməyə; XI – su; XII – regenerasiya qazları; XIII – 
kondensat deqazla
şmaya; XIV – su təmizlənməyə.   
 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
180 
6.1.6. İzobutilenin formaldehidlə kondensləşməsi üsulu 
ilə izoprenin istehsalı prosesinin texnologiyası. 
 
İzobutilenin  formaldehidlə  kondensləşdirilməsi  üsulu  ilə 
izoprenin  istehsalı  prosesinin  texnoloji  sxemi 
şəkil  6.2  –  də 
göst
ərilmişdir.  Butilen–izobutilen,  izobutan–izobutilen  və 
formaldehidin sulu m
əhlulu ayrı-ayrılıqda 1 katalitik reaktoruna 
verilir.  Burada  onlar  tur
ş  katalizator  üzərində  təzyiq  altında 
100
0
C –y
ə yaxın temperaturda
 
görü
şürlər. 1 reaktorunda alınan 
kondensl
əşmə  məhsulları  2  rektifikasiya  kalonuna  verilir. 
Burada reaksiya m
əhsulları tərkibindən 4,4–dimetildioksan–1,3 
ayrılır v
ə 4 qizdiricisinda 140
0
C–y
ə qədər, 5 sobasında 400
0
C–
y
ə qədər qızdırılaraq dimetildioksanın termiki parçalanmasının 
qar
şısının  alınması  məqsədilə  su  buxarı  ilə  1:2,2  nisbətində 
qarı
şdırılır,  4,4–dimetildioksan–1,3–ün  parçalanması  və 
izoprenin  alınması  üçün  altı  laylı  6  reaktorunun  birinci 
seksiyasına  daxil  edilir.  6  reaktorunda  dimetildioksanın 
parçalanması  katalizatorun  i
şləmə  müddətindən  asılı  olaraq 
270–400
0
C–d
ə  aparılır.  6  reaktorundan  çıxan  kontakt  qazları 
əvvəlcə 8 utilizasiya qazanında 250
0
C–y
ə qədər və sonra da 9 
kondensatorunda  115
0
C–y
ə  soyudulur.  Bu  halda  su  və  üzvi 
m
əhsulların  bir  hissəsinin  qismən  kondensləşməsi  prosesi  də 
gedir.  9  kondensatorundan  çıxan  kontakt  qazları  10 
rektifikasiya kalonuna verilir. 10 kalonunun yuxarı hiss
əsindən 
reaksiyaya  girm
əyən dimetildioksan ayrılır və yenidən prosesə 
qaytarılır.  Kondensl
əşmə məhsullarının tərkibində olan izopren 
10  rektifikasiya  kalonunun  orta  bo
şqabından  ayrılaraq  sonrakı 
d
ərin ayrılma mərhələsinə göndərilir. 10 kalonunun aşağısından 
sulu formaldehid qatıla
şdırılmaq məqsədilə 11 kalonuna verilir 
v
ə  qatılaşdırılan  formaldehid  suyu  12  utilizasiya  qazanını 
keç
ərək  14  nasosu  vasitəsilə  yenidən  1  reaktoruna  qaytarılır. 
Dimetildioksanın  parçalanması  katalizatorunun  regenerasiyası 
400
0
C–y
ə  qədər  qızdırılmış  hava  və  tüstü  qazları  qarışığının 
köm
əyi  ilə  həyata  keçirilir.  İşlənmiş  regenerasiya  qazları  7 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
181 
utilizasiya  qazanında  250
0
C–y
ə  qədər  soyudulur  və  yanacaq 
x
əttinə  verilir.  Dimetildioksanın  parçalanma  məhsullarının 
t
ərkibi  (çək.%  ilə):  İzopren  –  86,13;  izobutilen  –  7,66; 
amilenl
ər  –  0,11;  heksadienlər  –  0,93;  doymamış  spirtlər  – 
3,57; metilentetrahidropiran – 0,4; izopren oliqomerl
əri – 0,67; 
CO v
ə CO
2
 – 0,02; koks – 1,0. 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
182 
 
 
Şə
kil 6.2. İzobutilenin formaldehidlə kondensləşməsi üsulu ilə  
       izoprenin  istehsalı prosesinin texnoloji sxemi 
Aparatlar: 1 – reaktor; 2, 11 – rektifikasiya kalonları; 3 –  aralıq 
tutum;  4  –  qızdırıcı;  5  –  soba;  6  –  reaktor;  7,  8;  12  –  utilizasiya 
qazanları; 9 – kondensator; 10 – ayırma kalonu; 13 – qaynadıcılar; 
14  –  nasoslar;  Axınlar:  I  –  formaldehid;  II  –  izobutilen;  III  – 
buxar;  IV  –  qaz;  V  –  hava,  tüstü  qazları;  VI  –  regenerasiya 
qazları; VII – kondensat; VIII – formaldehid suyu; IX – izopren.   
II 
1 
 
 
2 
 14 
I 
14 
13 
12 
   III 
 
 VIII 
11 
 
13 
V 
   IV 
 
      V 
 
   III 
VI 
III 
 
VII  
7 
6 
5 
3
 4 
 III     VII 
III 
 
VII
  10 
 
 
IX 
   III     VII 
8 
9 
VIII 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
183 
6.2. 
αααα
-Metilstirolun istehsal texnologiyası 
6.2.1. İstehsal üsulunun xammal və məhsullarının  
seçilib  əsaslandırılması. 
αααα
-Metilstirol  (izopropenilbenzol)  – 
С
6
Н
5
С(CH
3
)  = 
СН
2
 
— özün
əməxsus kəskin iyə malik şəffaf mayedir; suda praktiki 
olaraq  h
əll  olmur,  üzvi  həlledicilərdə  yaxşı  həll  olur, 
hallogenl
ərlə  birləşmə  reaksiyasına  daxil  olur,  polimerlərin 
yax
şı  həlledicisi  hesab  olunur. 
α
-Metilstirolun  buxarlanma 
istiliyi  96,66  kkal/mol,  xüsusi  istilik  tutumu  0,49  kal/(q·
о
С), 
polimerl
əşmə  entropiyası  –  26 кal/(моl
.
о
С),  kritik  temperaturu 
384
о
С–dir. 
αααα
-M
еtilstirolun  suda  həll  olması  həcmcə  0,01%, 
suyun 
α
-
меtilstirolda həll olması – 0,056%.   
αααα
-M
еtilstirolun aseton, СCl
4
, benzol, n-heptan v
ə etanolla 
ist
ənilən nisbətdə qarışır. 25
0
C–d
ə səthi gərilməsi 32,8 dina/sm, 
20
0
C–d
ə  dinamiki  özlülüyü  0,940mn
.
san/m
2
; 
alı
şma 
temperaturu 58
о
С. BBQH 5mq/m
3
. 
αααα
-Metilstirol  asanlıqla  oksidl
əşir,  az  miqdar  havanın  
i
ştirakı  və  yüksək    temperaturda  güclü  oksidləşməyə  məruz 
qalaraq    asetofenon  v
ə  digər  oksidləşmə  məhsulları  əmələ 
g
ətirir, hallogenləri birləşdirir, polimerləşir və şüşəyəoxşar bərk 
kütl
ə  –  polistirol  əmələ  gətirir,  müxtəlif  monomerlərlə 
sopolimerl
əşmə  reaksiyasına  daxil  olur.  Baxmayaraq  ki, 
αααα
-
metilstirol  stirola  n
əzərən  az  polimerləşmə  sürətinə  malikdir, 
lakin  onun  t
ərkibində  az  miqdarda  qatışıqların  olması  onun 
polimerl
əşməsinə katalitik təsir göstərir.  Butadien – metilstirol 
kauçuklarının  alınmasında   
αααα
-metilstiroldan  istifad
ə  olunması  
göst
ərir  ki, 
αααα
-metilstirol  öz  keyfiyy
ətinə  görə  praktiki  olaraq 
butadien  –  stirol  kauçukundan  f
ərqlənmir. Cədvəl 6.4 – də bir 
sıra  arenl
ərin  fiziki  xassələri,  cədvəl  6.5  –  də 
αααα
-metilstirolun 
fiziki xass
ələri göstərilmişdir.  
 
 
                                                                                          
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
184 
                                                                  Cədvəl 6.4 
Bəzi arenlərin fiziki xassələri 
Adları 
Qurulu
şu 
t
ər.
,°C 
t
qay.
,°C     d
4
20
 
Benzol 
C
6
H
6
 
+5,5 
80,1 
0,8790 
Toluol(Metilbenzol) 
С
6
Н
5
СH
3
 
-95,0 
110,6 
0,8669 
Etilbenzol 
С
6
Н
5
С
2
H
5
 
-95,0 
136,2 
0,8670 
Ksilol(dimetilbenzol): 
С
6
Н
4
(
СH
3
)
2
 
 
 
 
orto- 
 
-25,18 
144,41  0,8802 
meta- 
 
-47,87 
139,10  0,8642 
para- 
 
13,26 
138,35  0,8611 
Propilbenzol 
С
6
Н
5
(CH
2
)
2
CH
3
 
-99,0 
159,20  0,8610 
Kumol (izopropilbenzol) 
C
6
H
5
CH(CH
3
)
2
 
-96,0 
152,39  0,8618 
α
-metilstirol 
С
6
Н
5
C(CH
3
)=
С
Н
2
 
-22 
162 
0,9080 
                                                                                           
                                                                           Cədvəl 6.5. 
                 
α
αα
α
- Metilstirolun fiziki xassələri 
                        
         20º
С də sıxlığı, q/sm
3
 
        0,9106 
Ərimə temperaturu, ºС 
         
−
 23,4 
Qaynama temperaturu, º
С 
165,4 
Alı
şma temperaturu, ºС 
   34 
Kritik sıxlı
ğı, q/sm
3
 
0,307 
Kritik t
əzyiqi, кqq/sm
2
 
43,2 
Şüasındırma əmsalı 
      1,53586 
Polimerl
əşmə istiliyi, kkal/mol 
8,4 
Hava il
ə qarışığının alovlanma həddi, 
 h
əcm % ilə: 
A
şağı həddi 
Yuxarı  h
əddi 
 
 
0,9 
3,4 
İşçi zonasının havasında buraxıla 
 bil
ən qatılıq həddi, mq/m
3
 
 
5,0 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
185 
Benzolun istehsal texnologiyası və onun istifadə sahələri 
Benzol  (C
6
H
6
,  PhH)  —  Aromatik  karbohidrogenl
ər 
sinfin
ə  aid  olub  benzinin  tərkibində  olur,  sənayedə  geniş 
istifad
ə olunur. Benzol dərman preparatları, etilbenzol, müxtəlif 
plastik kütl
ələrin, sintetik rezin və boyaqların alınmasında ilkin 
xammal  kimi  geni
ş  istifadə  olunur.  Benzol  ən  geniş  yayılmış 
aromatik  birl
əşmədir. Benzol xam neftin tərkibində olur, amma 
böyük hiss
əsi onun digər komponentlərindən sintez olunur.   
Benzol  –  özün
əməxsus  kəskin  olmayan  iyə  malik  olan 
şəffaf  bir  mayedir.  Ərimə  temperaturu  —  5,5°C,  qaynama 
temperaturu — 80,1°C, sıxlı
ğı — 0,879 q/sm³, molekula çəkisi 
—  78,11q/mol.    Hava  il
ə  partlayış  təhlükəli  qarışıq  əmələ 
g
ətirir. Efir, benzin və digər üzvi həlledicilərdə yaxşı həll olur, 
su il
ə 69,25°C qaynayan qarışıq əmələ gətirir. Suda həll olması 
1,79 q/l (25°C–d
ə). Toksiki və yanğın təhlükəli bir maddə olub, 
ətraf  mühitə  zərərli  təsir  göstərir.  Benzol  C
n
H
2n-6 
t
ərkibli 
doymamı
ş karbohidrogenlərə aid olub əvəzetmə reaksiyalarına 
daha  meyillidir. 
İstehsal  texnologiyasından  asılı  olaraq 
benzolun müxt
əlif markaları alınır. Benzol benzin fraksiyasının 
katalitik 
riforminqi, 
toluol 
v
ə 
ksilolların 
katalitik 
hidrodealkill
əşməsi və həmçinin də neft xammallarının pirolizi 
prosesl
ərindən  alınır.  İstehsal  texnologiyası  və  təyinatına  görə 
neft 
əsasında  alınan  benzolun  aşağıdakı  markaları  vardır: 
yüks
ək  təmizlikli  və  sintez  üçün  təmizlənmiş  benzol.  Daş 
kömür  q
ətranından  alınan  xam  benzol  tərkibində  81–85% 
benzol,  10–16%  toluol,  1–4%  ksilol  olan  qarı
şıqdan  ibarət 
olur. Benzolun 
əsas  hissəsi  62–85°С  temperaturda  qaynayan 
neft  fraksiyalarının  katalitik  riforminqi  (470–550°
С)  üsulu  ilə 
alınır.  Benzol  yüks
ək  təmizlikdə  dimetilformamid  iştirakı  ilə 
ekstraktiv  distill
ə  yolu  ilə  ayrılır.  Benzol  etilen  və  propilen 
istehsalı  prosesind
ə  yaranan  maye  piroliz  məhsullarından  da 
ayrılır. Bu üsul iqtisadi c
əhətdən əlverişli hesab olunur, belə ki, 
alınan  reaksiya  m
əhsulları  tərkibində  benzolun  payı  riforminq 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
186 
prosesind
ə  olan  3%  -ə  qarşı  40%    təşkil  edir.  Lakin  bu  üsul 
üçün xammal m
ənbəyi məhdud olduğuna görə benzolun böyük 
bir  hiss
əsi  riforminq  prosesi  ilə  alınır.  Koks-kimya  sənaye 
sah
əsində alınan benzolun payı ümumi balansda çox da böyük 
deyildir.  
Benzolun  istifadə  sahələri:  Benzolun 
əsas  hissəsi 
etilbenzol,  kumol,  tsikloheksan  v
ə  anilinin  alınmasına  sərf 
olunur.  Etilbenzol  mühüm  neft-kimya  m
əhsullarından  biridir. 
Ümumi  istehsal  olunan  etilbenzolun 
əsas  həcmi  stirol 
istehsalına s
ərf olunur. İstehsal olunan 
αααα
 -metilstirolun  60% -
ə 
q
ədəri  də  öz  növbəsində  polimer  maddələrin  istehsalında 
istifad
ə olunur. Yerdə qalan hissəsi isə akrilonitril – butadien – 
αααα
-metilstirolun  v
ə 
αααα
-metilstirol  –  akrilonitril  sopolimerl
ərinin, 
doymamı
ş poliefirlərin və 
αααα
 -metilstirol-butadien kauçuklarının 
alınmasına s
ərf olunur. 
Propilen – C
3
H
6
 – r
əngsiz, zəif xoş iyə malik qazdır, suda 
nisb
ətən yaxşı həll olur. Onun qaynama temperaturu – 47,7
0
C, 
kritik temperaturu 91,8
0
C, kritik t
əzyiqi 4,47 MPa. Havada zəif 
i
şıq saçaraq yanır. Propilen bir sıra sintetik maddələrin alınması 
üçün çox 
əhəmiyyətli bir xammaldır. Məsələn, izopropilbenzol, 
izopropilspirti, propilen oksidi, propilenqlikol v
ə polipropilenin 
alınmasında  xammal  kimi 
əsasən  propilendən  istifadə  olunur. 
Propilenin 
əsas alınma mənbəyi neftin emal prosesləridir.  
αααα
 -Metilstirolun alınması üçün propilen t
ələb olunur, onu 
da asetilen v
ə hidrogen əsasında asanlıqla almaq olar. Propilen 
əsasən  krekinq  və  piroliz  qazlarından  ayrılır.  Termiki  və 
katalitik  krekinq  qazlarının  t
ərkibində  əsasən  C
3
  v
ə  C
4
 
karbohidrogenl
əri olur. Onların tərkibindən əsasən propilen və 
butilenl
ər  ayrılır,  digər  komponentlər  isə  yenidən  piroliz 
prosesin
ə  göndərilir.  Qazşəkilli  karbohidrogenlərin  piroliz 
qazları  da  etilen  v
ə  propilen  ilə  zəngin  olur.  Cədvəl  6.6-da 
krekinq  v
ə  piroliz  qazlarının  tərkibi  göstərilmişdir,  cədvəldə 
göst
ərilən  dəlillərə  əsasən  demək  olar  ki,  maye  neft 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
187 
m
əhsullarının  piroliz  qazları  C
2
–C
3
  karbohidrogenl
əri    ilə 
z
əngindir.  
                                                                 Cədvəl 6.6. 
         Krekinq və piroliz qazlarının tərkibi 
Komponentl
ər 
Katalitik 
krekinq 
Etan v
ə propan 
qarı
şığının 
pirolizi 
Benzinin 
pirolizi 
CH
4 
6 – 7 
16 – 18 
14 – 15 
C
2
H
4 
2,5 – 3,5 
36 – 38 
25 – 40 
C
2
H
6
 
6 – 7 
26 – 28 
5 – 7 
C
3
H
6
 
14 – 17 
10 – 12 
15 – 20 
C
3
H
8
 
13 – 15 
5 – 6 
2 – 4 
C
4
H
8
 
19 – 22 
2 – 4 
10 – 20 
C
4
H
10
 
20 – 32 
– 
2 – 6 
C
4
H
6
 
– 
1– 3 
5 – 7 
H
2
 
0,7 – 0,9 
1,5 – 2 
0,4 – 0,6 
 
İ
zopropilbenzol 
(kumol) 
– 
C
6
H
5
–CH(CH
3
)–CH
3
  
qaynama temperaturu 152,50
0
C olan 
şəffaf mayedir. Texnikada 
izopropilbenzol  almaq  üçün  benzolu  alüminium  xlorid,  sulfat 
v
ə fosfat turşuları və seolit katalizatorlarının iştirakı ilə propilen 
vasit
əsilə  alkilləşdirirlər.  Bu  reaksiyanın  məqsədli  məhsulu 
izopropilbenzoldur: 
   
3
3
5
6
6
3
6
6
)
(
CH
CH
CH
H
C
H
C
H
C
→
+
............(6.30) 
AICI
3
  katalizatorunun  i
ştirakı  ilə  benzolun  propilenlə 
alkill
əşmə prosesi benzol:propilen nisbəti 2,5:1, qalıq təzyiqi 1-
5 
МPа, reaksiya temperaturu 70–90
0
C, bir ton izopropilbenzol 
almaq  üçün  20  kq  AICI
3 
s
ərf etməklə aparılır. Prosesi optimal 
şəraitdə apardıqda izopropilbenzola görə selektivlik 99% olur. 
αααα