Əlavə 5a xəzər suitisi haqqında hesabat
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
C ə dv ə l 2: Az ə rbaycan akvatoriyasında suitil ə rin mövsümi yayılması Fev Mart Aprel May İyun İyul Avq Sent Okt Noy Dek
Ə n az h
ə ssas dövr – heç bir suiti olmur v ə ya az sayda olur 2014 63
55,5% 44,5%
6,3% Ə n h ə ssas dövr/ yaz v ə
/ pik bolluq
Suitilar qida komponentl ərinin miqrasiyasına uyğun olaraq qruplarla yayılırlar
Son 5-6 il ə rzind ə X ə z ər suitisinin miqrasiyasının xarakterində
ə
əyişikliklə r:
1. Ə vv ə lki ill
ə rl ə müqayis ə d ə suitil
ə rin Az
ərbaycan akvatoriyasında və
Abşeron arxipelaqının adalarında daha erkə n görünm ə si. Suitil ə r ə vv ə ll ə r Az
ərbaycan sularında aprel ayının başlanğıcında və
Abşeron arxipelaqının adalarında aprel ayının sonu – may ayının ə vv
lind ə görüns ə l ə r d ə , son vaxtlar onlar tez-tez Az ərbaycanın şimalında Yalama də niz
sahilind ə
martın ortasında və
Abşeron arxipelaqının adalarında martın sonunda və aprelin ə vv ə lind
ə göz
ə d
ə yirl
ə r. Bel
ə likl
ə t ədqiqatları planlaşdıran zaman biz mart və aprel ayının son dekadasını intensiv yaz miqrasiyaları müddə tl ə ri kimi n ə z ə r ə
almalıyıq (Cə dv ə l 2-3).
2. Onu da n ə z ə r ə
almaq lazımdır ki, ə vv ə lki ill ə rd ə n f
ərqli olaraq payız miqrasiyası ə rzind
ə
suitil ə rin
ə ks ə r hiss əsi dekabrayının birinci yarısında şimala hə r ə
ə ti davam etdirirl ə r v
ə bu
müdd ə t ə rzind
ə
ə h ə miyy ə tli sayda suitil ə r h
ə l ə d ə Az ərbaycan akvatoriyasında qala bilə r v ə buna gör ə d
ə
dekabr ayının yarısı da suitilərin yayılmasının mavi zonasına daxil olunmalıdır (Cə dv ə l 2-3). 1-ci v ə 2-ci d əyişikliklə r y
əqin ki, Şimali Xə z ə rd ə buzun daha tez ə rim
ə si v
ə el
ə c ə d ə
balıq ehtiyatlarının və h ər şeydə n önc ə kilk ə nin tük
ə nm ə si il ə
ə laq
ə dar
olaraq suitil ə rin kök ə lm ə k üçün daha çox vax ta ehtiyacı olması faktı (dekabrda yubanma) il ə
bağlıdır .
3.
Eyni zamanda, hamı Xə z ə rd ə v ə buna gör ə Az
ərbaycan sularında suitilər populyasiyasının potensial t ədrici artımını da nə z ə r ə
almalıdır. ( Bu ehtimal yalnız Abşeron Yarımadasının şimal sahilində t
apılmış ölmüş suiti cə s ə dl ərinin saylarının dinamikasına əsaslanmışdır (Şə kil 2). Göst ərilir ki, son vaxtlar ölmüş suiti cə s ə dl ərinin sayı yenidən azca çoxalmışdır.
(
vv ə lki ill ə rd ə dalğaların sahilə
çıxardığı ö lmüş suiti cə s ə
ərinin sayı Xə z ə rd ə ki suitil ə r populyasiyasına çox uyğun g ə lirdi.) Qeyd etm ək lazımdır ki, yayda 10 -15 min suiti Az ərbaycan sularında toplanır və bu r ə
ə min üçd
ə
biri – 3-5 min suiti X ə z
sind ə
Abşeron Yarımadasından şimal tə r ə fd ə
yeml ə nir v ə X
ə z ə rin orta hiss ə sind ə sahil x ə ttind
ə n 1-
2 km uzaqda qalırlar; onların maksimum konsentrasiyası sahil xə ttind ə
ə saf
ə d ə müşahidə
olunur. May ayının başlanğıcı və
ya ortasında Abşeron arxipelaqı və Neft Daşlarından yaz miqrasiyası ə rzind
ə suitil
ə rin
ə sas kütl ə si c
ə nubun
ə v ə zin ə
şə rq ə v ə c ənub şə rq ə , X ə z ə rin m
ə rk ə zi hiss ə sin ə
v ə ya Türkm ənistan sularının yaxınlığına hə r ə k ə t edir v ə oradan suitil ərin çoxu İran t ə r ə f ə gedir. Az ərbaycanın Abşeron Yarımadasından cə nubda yerl əşə
nd ərinsulu zonasında adə t ə
ə r populyasiyası yüksə k s ə viyy ə d ə olmur. Şirvan Milli Qoruğunda onların sayının az olması yə qin ki, kiçik (adi) balıqlar üçün torlar ilə
bağlıdır, çünki suitilər torlardan kiçik balıqları (siyə n ə k, X ə z ə r külm
ə si v
ə s., o cüml ə d
n x ə rç ə ng) ür
ə kd ən oğurlayır v ə b ə z ən tutulmuş bütün ovu yeyirlə r. Yayda
ə h ə miyy ə tli sayda suitil ərin Qızıl Ağac Milli Qoruğunun sahə sind
ə görünm
ə si X
ə z ə r külm
ə sinin
Kür çayının deltasına miqrasiya etmə si il
ə izah oluna bil ə r. Bel
ə likl
ə , yazda miqrasiya ed ə
ərin kiçik axını Az
ərbaycanın cə nub sahill ərinin yaxınlığındakı dayaz zonada baş verir.
Payız miqrasiyası ə ks istiqam ə td
baş verir. Yenə X ə
ə rin m
ə rk ə zi hiss ə sind ən Abşeron arxipelaqının adalarına və oradan da q ə rb sahill əri boyunca Rusiya sularına və qism
ən şimal - şə rq ə
Qazaxstan ə razisin ə . Yaz miqrasiyasından fərqli olaraq payız miqrasiyası aşağı sürə tli h ə r ə k ə t il ə
xarakteriz ə olunur v ə buna gör ə d
çoxlu sayda suitil ər Abşeron arxipelaqının adalarında müşahidə
olunmur.
ə dv ə l 3: Son 5 il ə rzind ə Abşeron Yarımadasının yaxınlığında, ə sas ə n d ə Layih ə nin t ə sir göst ə rdiyi rayonda (Seysmik t ə dqiqat s ə sl ə rinin suitil ə r ə t ə sir göst ə r ə bil ə c ə yi sahild ə n d ə nizin iç ə risin ə doğru 40 km - ə q ə d ər) suitinin movcudluğu və f ə aliyy ətinin müşahidə si 1 İl Yaz Yay Payız Qış 2010
Suitil ər Pirallahı adası -Çilov adası
- Neft Daşları sah ə
ə
aprel ayının sonunda görünmüşlə r. Bu il qeyri- adi (dağınıq) yaz miqrasiyası müşahidə
olunmuşdur. Suitilə r kiçik qruplarla – h
r qrupda 3-5 f ə rd olmaqla g əlmiş və
Neft Daşlarına qə d ə
akvatoriyada b ə rab ə r şə kild ə
yayılmışlar. Adadakı yataq sah ə l
rind ə suiti toplumları olmamışdır.
2-10 f
ə rd ə n ibar ə t kiçik suiti qrupları Az ə rbaycan akvatoriyasının sahill ə
sahild ə n t ə xmin
ə n 1 km m ə saf
ə d ə Yalamadan L ə
ə rana üzür. Bu il h ə m d ə çox
qeyri- adi payız miqrasiyası baş vermişdir –
akkumulyasiyalar olmamışdır. Bütün monitorinq sah ə
ə rind
ə
(hamısı t ə xmin ə n 20 sah
ə ) 2- 3 suiti üzmüşdür.
5 dekabr 2010-cu il tarixind
ə Buzovna- Şimal Elektrik Stansiyası monitorinq zonasında iki suiti c ə s ə di üz ə rind
ə
analizl ər aparılmışdır:
embrionlu dişi suiti və GPS koordinatlı erkə k suiti. Yanvar v ə fevralda adalarda heç bir suiti müşahidə
olunmamışdır. Dekabrda suitil ə r Ç ə nub dili, Çilov adası və
Podplitoçnı adasında müşahidə
olunmuşdur (hə r sah
ə d ə 2-3 f ə rd). 2011 Erk
ə n miqrasiya, 1 aprel. Suitil ərin konsentrasiyası yen ə siy ə n ək miqrasiyası ilə bağlıdır. Suitilə rin birinci böyük d
ə st ə si (200-400 f ərd) aprel ayının 1 -d ə
C ə nub dilind ə v ə Pirallahı adası və Çilov (Malaya Plita, Bol ş
çnı , Dardanella) arasında qeydə
alınmışdır. Balıqçıların sözl ə rin ə gör
ə h ə min vaxtda kiçik siy ə n
kl ə rin kütl ə vi
miqrasiyası baş vermişdir.
Aprelin sonu –
mayın ə vv ə lind
ə suitil
ər Çilov adası v ə Şah dili arasında də niz ə
h ə r ə k ət etmişlə r. Kiçik suiti qrupları neftçilə r t ə
ə find
ə n Neft Daşlarında da müşahidə
olunmuşdur. Birinci suitil ə r iyunun ə vv ə lind ə
İran sularında görünmüşlə r. Kiçik suiti qrupları (2-3-7 f ə rd) Neft Daşları sahə sind
ə
Çilov v ə
Pirallahı adaları arasında üzürl
ə r. Kiçik suiti qrupları d ə niz platformalarına xidm ə
ə n g ə mil
əri müşayiə t edirl ə r.
Pirallahı və Çilov adaları arasındakı adalarda suitil ə rin ə h ə miyy ə tli toplumu oktyabrın sonu və
noyabrın ə vv ə lind ə
görünm ə y ə başlamışdır. Noyabr ayının sonuna qə d ə r dem
ə k olar ki, bütün suitil ə
ə n itmişdir. N ə balıqçılar, nə d ə
vertolyot pilotları bu müdd
ə t ə rzind ə
suitil ə ri görm əmişlə r.
2012 Vertolyot pilotları mə lumat
vermişlə r ki, suitil ə r aprel
ayının sonunda Pirallahı və
Çilov arasındakı adalara g əlmiş və
bir h ə ft ə sonar
gözd ən itmişlə r. B ə
yerl ə rd ə
arabir ayrı - ayrı
suitil ə ri görm ə k mümkündür. Suitil ərin miqrasiyası kilk ənin miqrasiyası ilə
bağlı
olmuşdur, sonra Qara də niz
kütümünün (kiçik kütüm) miqrasiyası başlanmışdır
v
yalnız indi
kefalın
miqrasiyası baş verir.
Mayın ə vv ə lind ə
dağınıq Suitil ərin hamısı kiçik qruplarla Az ə rbaycan akvatoriyasının hə r t
r ə fin ə b ə rab ə r şə kild
ə
yayılırlar. Abşeron arxipelaqı adalarında böyük akkumulyasiyalar olmadan suitinin miqrasiyası
Urunos adası və C ə nub dilid ə
ayrı - ayrı suitil ə r v ə Baklaniy adasında 2 -3 f
ə rd.
miqrasiya olur.
2013 Miqrasiya aprelin ortasında başlanmışdır. Əhə miyy
ə tli
toplumlar Çilov adasından q ə rbd ə
müşahidə
olunmuşdur . Ad ə t ə n suitil ərin baş çə km ə diyi Lebyaji adasının sularında suitil ə
üzmüşdür.
Kiçik suiti qrupları Şah dilidə n c
şə rq t ə r ə fd ə Çilov adası və Neft
Daşları arasında üzmüşlə
r. Abşeron arxipelaqı adalarının ətrafında bir neç
ə yüz suitid ə n
ə t d
ə st ə l ə r müşahidə
olunmuşdur.
Dardanella, Malaya Plita v
ə Podplito çnı adalarında kiçik suiti qrupları (2 -5 f
ə rd) var. Bir suiti Çilov adasının Cə nub dili sah
ə sind
ə
uzanır. 2014
1 aprel – erk ə n miqrasiya müşahidə
olunmuşdur. Dah
ə d ə qiq des ə k, suitil ə r martın sonunda Azə rbaycan sul
arında Yalama də niz
sahili sah ə sind ə
görünmüşlə r. Bu, ad ə t ə n suitil ərin Abşeron arxipelaqında
görünm
ə sind
ə n bir h
ə ft ə önc
ə
olmuşdur. Son illə rd ə
suitil ərin miqrasiyası hə r şeydə
n ə vv ə l siy
ə n ə k d ə st ə l ərinin miqrasiyası ilə
bağlı olmuşdur. Balıqçılar ş ikay
ə t edirl
ə r ki, suitil ə r
yeyir. Suitil
ə r akvatoriyada sahild ə n 1-2 km aralıda keçik qruplarla b ə rab
ə r şə kild ə
yayılırlar.
7-15 suitid ə n ibar ə t qruplar vaxtaşırı Neft Daşları sahə sind ə
görünmüşlə r. Eyni
zamanda, günün qara
nlıq saatları ə rzind ə kiçik suiti qrupları parlaq işıqları bə rq vuran g ə mil ə rin ətrafında da üzmüşlə r. Kiçik suiti qrupları Şah dili ətrafında və
eyni zamanda çoxlu suiti qrupları Şah dilid
ən şimalda S ə ng əçal terminalı s ə
ə sind
ə
müşahidə olunmuşdur.
Qızıl
Ağac Milli Qoruğu və
Şirvan Milli Qoruğu sah ə sind ə çoxlu
suitil ə r var. C ə nub dilid ə
ayrı - ayrı
suitil ə r (1-2), Urunos adasında 2 -3 suiti göz ə
ə yir. 1-3 f ə
ə n ibar
ə t suiti
qrupları Çilov adası v ə Neft Daşları arasında üzürlə r.
2015
Pirallahı və
Çilov adaları arasındakı sahə d ə kütl ə vi yaz miqrasiyası 19 -20
apreld ə
müşahidə
olunmuşdur. Ən çox sayda suitil ə r Baklaniy v ə urunos
adalarının yaxınlığında müşahidə
olunmuşdur.
Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|