Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences (E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(7), July, 2023 404
v) iroda – bu amaliy ong, o‘zgaruvchi va qayta quriluvchi olam, shaxsning
o‘zini ongli idora qilishidir;
g) iroda – bu shaxsning hissiyoti va aql-zakovati bilan bog‘liq bo‘lgan
xususiyatidir. Ammo u qaysidir harakatning motivi hisoblanmaydi.
Irodani boshqarishni rivojlantirish uchun mashqlar. Qulay o‘tirib oling, o‘zingizni bo‘sh tutishga harakat qiling. (K. Rodjers (1902
yil))
1.
Irodaning kuchsizligi sababli siz va sizning yaqinlaringizda sodir bo‘lgan
ko‘ngilsizliklarni yorqinroq ko‘z oldingizga keltiring. Shuning natijasida sodir
bo‘lishi mumkin bo‘lgan ko‘ngilsizliklarni tasavvur qiling. Ularning har birini
batafsil o‘rganing, uning nimadan tashkil topganini chuqurroq aniqlashga harakat
qiling. Shundan so‘ng sodir bo‘lgan ko‘ngilsizlar ro‘yxatini tuzing. Sizda oldin aks
etgan uyat,
o‘zidan qoniqmaslik holatlarini his eting va mavjud holatni o‘zgartirish
istagi hamda uning yana qaytarilmasligiga intiling.
2.
Irodangizni rivojlantiradigan ustunlikni, siz va sizning yaqinlaringiz undan
oladigan yaxshilik va xursandchiliklarni yorqinroq tasavvur qiling. Ushbu
ustunliklarni batafsil tahlil qiling. Ularning har birini aniq o‘rganishga harakat qiling
va yozib qo‘ying. Ushbu fikrlarni uyg‘otadigan tuyg‘ularga batamom beriling:
sizning oldingizda imkoniyatlarni ochadigan xursandchilik, uni amalga oshirishdagi
kuchli xohish, zarur hatti-harakatni darhol boshlashga intiling.
3. Kuchli va qat’iyatli irodaga egaligingizni yaxshiroq tasavvur qilishga harakat
qiling. Mustahkam va qat’iyat bilan qadam tashlayotganingizni, turli-tuman
vaziyatlarda o‘zingizni qanday jasurlik bilan boshqarishingizni tasavvur qiling: siz
qo‘yilgan maqsadlarni aniq tasavvur qilayapsiz, bunga bor kuchingizni sarflashga
qodirsiz. Tasavvur qiling, qanday qat’iyatlisiz, o‘z hatti-harakatlaringizni qay
darajada boshqara olasiz. Hech nima sizni dovdiratib qo‘yolmaydi. O‘zingiz o‘ylagan
ishda muvaffaqiyatga erishishni tasavvur qiling.
Yuqoridagi holatlarga yaqin vaziyatlarni tanlang va bunda iroda kuchiga
tayanishga harakat qiling. Ushbu holatlarda siz istalgan sifatlarni qay tarzda namoyon
etishingiz mumkinligini tasavvur qiling.
Oldin aytib o‘tganimizdek, iroda – bu turli psixologik elementlar orqali
namoyon bo‘ladigan umumlashgan tushunchadir. Irodaning tarkibiy elementlari
haqida gapirib, ularning yaxlitligi, soni, ular orasidagi farq hamda aloqalar nazarda
tutiladi. Ko‘p hollarda maqsad sari intilish, qat’iyatlilik, chidamlilik, sabotlilik,
mustaqillik, jasurlik, o‘zini idora eta olish va tashabbuskorlik kabi sifatlar ajratib
ko‘rsatiladi. Iroda elementlariga tanqidiylik, ijrochilik va o‘ziga ishonchni kiritish
mumkin.