A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

jadval 
Moliyaviy hisobot ustida o`rnatilgan ichki nazoratdagi moddiy 
kamchiliklarga misollar. 
Nazoratni tuzishdagi kamchiliklar 
• Muhim jarayonlar ustida majburiyatlarning muvofiq taqsimlanishining 
mavjud emasligi 
• Kelishuvlarning, hisob raqami qatnashuvchilarining, yoki tizimlarning 
ishlab chiqarish hajmi haqida muvofiq qayta ko`rib chiqishlar va tasdiqlarning 
mavjud emasligi 
• Mol-mulk muhofazasida talabga javob bermaydigan nazoratlar 
• To’plamdagi barcha element qayd etilganligini tasdiqlovchi nazoratlarning 
mavjud emasligi 
• Moliyaviy hisobotlarga ta`sir ko`rsatuvchi muhim kutilmalarni, misol 
uchun pensiyalar, kafolatlar va boshqa jamg`armalar uchun majburiatlar, 
rivojlantirishda talabga javob bermaydigan jarayonlarning mavjud ekanligi 
• Ma`lumot almashinish tizimini loyihalashtirishda haddan tashqari 
murakkablikning mavjud ekanligi, qaysiki muhim xodimni tizimni tushinish 
jarayonida ikkilantirib qo`ya oladigan.

---

186 
• Kompyuter tizimi, bazasi va fayllaridan foydalanishga bo`lgan huquq 
ustidagi nazoratning talabga javob bera olmasligi 
•Kompyuterda ma`lumot almashinish ustida o`rnatilgan nazoratning talabga 
javob bera olmasligi 
• Kompyuterda ma`lumot almashinish ichida qurilgan nazoratning talabga 
javob bera olmasligi 
Nazoratlarni boshqarishdagi kamchiliklar 
• Taqsimlash darajasida nazoratlarning mustaqil tekshiruvlari shuni 
ko`rsatadiki, nazorat amallari o`rinli ishlamayapti, misol uchun haridlar 
tasdiqlanga harid vazifasidan tashqarida amalga oshirilishi 
• Hisob raqami ma`lumotlarining muhim noto`g`ri bayonotlarini aniqlash va 
oldini olishda nazoratlarning muvoffaqiyatsizlikka uchrashi
• Hisob raqami tamoyillarining noto`g`ri tatbiq qilinishi 
• Pul o`tkazish rasmiy vakolati jarayoni savdo-sotiq menejerlari tomonidan 
savdo namoyishi maqsadlariga erishish uchun e`tiborsiz qoldirilganligi 
• a) vaqt muddati tartibida taqdim etilmagan yoki b) yashirin jarayonning 
mustaqil vakili tomonida taqdim etilgan sulhlar 
• Tekshiruv hisob raqami qaydnomalari o`zlashtirilganligi yoki 
o`zgartirilganligi haqida dalilni fosh etilishi 
• Buxgalteriya xodimi tominidan noto`g`ri taqdim etish haqidagi dalil 
• Ma`lumot almashinilmasligi uchun aniqlangan elementlarga eltuvchi 
kompyuterlashtirilgan nazoratlar ishchilar tomonidan bitimlarni almashinish 
maqsadida e`tibordan chetda qolishi 
• To’plamning to`liq ekanligi, misol uchun oldindan raqamlangan hujjatlar 
yoki kompyuterga doimiy ravishda hisoblanmagan yashirin, ravishda kiritilgan 
ma`lumotlar