va unga tutashib turadigan litosfera qismi, gidrosfera va atmosferalar. Tabiiy - ilmiy
nuqtai nazardan yerning biosferasi mutlaqo murakkab jonli buyumning va jonsiz
materiyaning o ‘z-o‘zini rostlovchi tizim sifatida qaraladi. U ulkan energiya
manbalarini jam laydi va qayta taqsimlaydi. Yer sathi atm osfera va gidrosferaning
dinamikasi va tarkibini aniqlaydi.Tizim sifatidagi biosferaning muhim tavsifi uning
har qanday buginida va har qanday ta‘sir ko'rsatishga javob berish hisoblanadi.
Tashqi ta ’sir k o ‘rsatish buzishi (yoki buzm asligi) mumkin. Biosferaga tegishli tarkib
topgan o ‘zaro bir-biriga bog‘liklik uning obyektiv holatiga tegishli bo'lgan
muvozanat dinam ikasining buzish yoki buzm aslik xosdir. B u biosfera manbalaridan
foydalanishni ratsional am alga oshirishning jiddiy asosidir. Ekologik nuqtai nazardan
yer tushunchasini oydinlashtirishning quyi bosqichi, yerni biosferaning yakkam -
dukkam birlam chi tuzilishining komponenti sifatida tushunish b o ‘lib hisoblanadi.
(Ekotizim) y a ’ni m ahalliy o ‘zaro bir-biriga bog'langan genetik va jug 'ro fiy , o'sim lik,
hayvonot, tuproq, re ‘lefi, iqlimi, suvini birga qo ‘shib olib borish tushunm oq kerak.
Ekotizim ning rivojlanishida yerning
roli g ‘oyat kattadir, binobarin uningsiz yer
sathida hayotning bo 'lish i mumkin emas. Shu darajada yem i tuproq sifatida
tushuniladi, b iroq bu tushunchani yanada k o ‘proq oydinlashtirish zarur.
Y er k o ‘pgina xususiyatlarga ega, ulardan asosiylari quyidagilar: fazo uning
re ‘leflari bilan, tuproq qatlami, tabiiy o ‘sim liklar, gidrogeologik fazilati. Bu
xususiyatlar yerni tabiiy tarixiy tanasi sifatida tavsiflaydi. Keltirilgan xususiyatlardan
asosiysi b o ‘lib tuproq hisoblanadi, u qudratli tabiiy kuch va ajoyib hikmatga egalik
qiladi, y a’ni o'sim liklarga ozuqa berish va hosil ishlab chiqarish xususiyati. Tuproq
haqidagi fan uni yer qatlami yuzasining g'avagi deb belgilaydi. Tuproqdan farqli
o ‘laroq yer - bu tuproq, re ‘lef, suv, yer osti, o 'sim liklar unsurlarining o ‘zaro bir-
biriga uzviy bog'langan fazoga oid majmuadir.
Siyosiy-iqtisodiy nuqtai nazardan yer ishlab chiqarish vositalari sifatida
tushuniladi va qarab chiqiladi. Ishlab chiqarish vositasi sifatidagi yer tushunchasi
moddiy obyektning (yer-materiya) yerning obyektiv birlikda m avjudligini va ijtimoiy
ishlab chiqarish jarayonida ishlab turishni aks ettiradi. Shunday qilib, yerni siyosiy-
iqtisodiy
Dostları ilə paylaş: