Am aliy m ashg'ulotlar va hisoblash grafik ishlari uchun

!. J j f
\Z M A
I
m
r
Ichki 
kuchlami
aniqlash 
uchun
a \ m
kutish 
usuliilan
f
*
fbydalanamiz
\°
*
J
patfki pogona
N,
\ n - l ~ n
уицоп pog ona
Nt
JL
t
Ichki kuchlarm aniqlash uchun ulib qolingan 
aintcmuiung yuklonmh sxcmajiga 
asosan statikani muvozanat tcnglamalanni lu/ami/
•CL
= 
N,
*in 
a
-
N}
sin 
a
=» 0 
Z>' = А/, cteor + 
N t
соecr 
~F = 0
£ x - # r F - 0 
Y . x=Nr F - F = 
0
Noma him kuchlai noni muvozanat tenglamalan «oniga tcng
Birinchi 
tvnglnmadan
c'tiborga о1мк. Л ^ = Л ^ 2 3 
hosil bo'ladi
F
2 со
%a
Д
t
N, mF
Л’, = 2 
F
Ichki kuchlami har bir qiymati 
uchun normal kuchlanish va absolvut uzayishni 
aniqlaymiz:
, 
M 
N i ' t t
binnchi stcfjcn ipog'onal 
в
в
л
va 
~
-II _ 
Nj
ikkinchi steijen (pog'ona) 
j
va a l i
Л
2
Я Д
.V,
19

---

IY- IY oraliq . 
£ * = ()
Nt + F - q ' i a - F - 2 q x = 0
X
= 0 bo' Isa 
N t
= 3
qa
va 
x = 
2
a
bo’lsa 
N
4
= 7 
qa
N x .
ichki bo’ylama kuch- 
ni brus o’qining uzunligi 
bo’ylab 
o’zgarishining 
tanlangan 
masshtabdagi 
grafikasi uning cpyurasi 
deyiladi.
5 -rasm . Ichki kuchni
aniqlash texnologik xaritasi
a) pog'onali brusni yukla-
nish sxemasi;
b) pog onali brusni kesish
tartibi;
v) pog onali brus uchun ichki
bo ylama kuch epyurasi
4-misol. 
Po’latdan 
tayyorlangan 
sterjenlar sistemasidagi 
В
nuqtaning to’liq ko’chishini toping (6-rasm - 
a
) .
t , = t
2
=3m, A, = A2 = l \ 0 * m \ F = l0kN, 
E =
1 1 0 ’ ^
m
echish. 
Ichki kuchlami oldingi misolning echimiga asosan 
hisoblaymiz:
Deformatsiyani hisoblash. 
F k u c h ta'siridan sterjenlar uzayadi (6- 
rasm-v ) 
В
nuqta 
S , 
nuqtaga ko'chadi. 
В
nuqtadan birinchi steijenni 
uzaygan holatiga tik chiziq o’tkazib, 
B'
nuqtani hosil qilamiz. Bu erda
BB'
l
B,B'
va A^fte'dan 
да, =
cos30°
22

---

Bu erda 
£ ,fi'= A /, 
birinchi sterjenni absolyut uzayishini Guk qonuni 
orqali ifodalaymiz: 
At,
= ^
^
= 17,31 • 
10
-m
В
nuqtaning to’liq ko’chishi 
дд, =a«J -7’31 . 10"‘ ,2 0 10 «ж
40 kN
40 kN
lm
20 kN
lm
7-rasm
8
-rasm
_*JIL
d - 2sm
D -4 sm
b = - —
U - .
5-misol.
7-rasmda ko'rsatilgan 
po’lat 
sterjenning 
barcha 
uchast-kalaridagi 
kuchlanishlami va uning to’liq 
deformatsiyasini toping. Steijen 
ko’ndalang kesim yuzasi 5 sm2. 
javob: 
Chap uchastkada о = - 
40 Mpa, 
A 1 = 0.
6-misol.
8-rasmda tasvirlangan 
pulat sterjenning o ’ng qismi- 
dagi kesimi yaxlit dumaloq, 
chap 
qismidagi 
kesimi 
halqasimon. Steijenning ikkala 
qismidagi 
kuchlanishlar 
va
Javob: 
Chap uchastkada 
0
= - 53,1 MPa, o’ng t0 »|ja „ ^ .y i-sh in i tonino 
uchastkada o= - 39,7 MPa; Д /= 0,132 
4 
*
° P ' ng
7-misol. 
9-rasmda ko’rsatilgan steijen o’ziga qo’yilgan yuk ta sirida 
0,2 mm cho’ziladi. Alyuminiyning elastiklik moduli 0,75 10м N/m2, 
bronzaniki 1,1 x 1011 N/m2, qabul qilingan yuk
23

---

bfonza
7
2
I P
f
-m
—
a t y v m m i v
L
---------------------- J
-
--------------------------- ---
Ssm
Й
10 
sm
2
sm
P
qiymati 
aniqlansin. 
javob: 36,7 kN 
9-rasm
javob: E=2,06xl0" N/m2
*
10
-rasm.
javob: 
5 mm.
10
sm
10
sm
8-misol. 
Diametri 30 mm.li dumaloq ko'ndalang kesimli po’lat 
sterjen 
sinash 
mashinasida 
12S 
kN 
zo'riqish 
bilan 
cho’zilgan. 
Tenzomctrlar yordamida 50 mm uzunlikda uning uzayishi o’lchanganda 
0,43 mm chiqqan, diametri esa 0,007 mm ga o'zgargan. Sterjen 
materialining elastiklik modulini va Puasson koeftitsientini aniqlang.
ц=0,271.
9-misol. 
Kvadrat kesimli ster-jen 
R=1500 N kuch bilan cho'zila-di 
(10-rasmga qarang). U ochiq teshik 
bilan (diametri 2mm) zaiflashgan 
Sterjen materia-li uchun ruxsat 
etilgan 
kuchlanish 
100 
MPa 
bo’lganda kesimning a tomoni 
qanchaga teng bo'lishi lozim?
10-misol.
R =100 kN kuch konstruktsiyaga 
I 1-rasmda 
ko'rsatilganidek 
ta'sir qiladi 
Barcha sterjenlarning ko’ndalang kesimi bir 
xil bo’lib, ikkita teng vonli burchaklik 
80x80x8 dan iborat. Sterjenlardagi kuch- 
lanishni aniqlang.