№1 Mavzu: Pedagogika fanlarini o’qitish metodikasining predmeti

Psixologiyani o‘qitishda ta'lim maqsadlari taksonomiyasi 
1. 
Ma’lumotlarni 
1.1Tanib olish vazifalari 
1.2.Alohida faktlarni qayta ko‘rib chiqish bo'yicha vazifalar 
(ma'lumotlar, tushunchalar)

---

227 
idrok qilish 
bo'yicha 
vazifalar 
1.3. Ta'riflarni takrorlash vazifalari (me'yorlar, qoidalar va 
boshqalar) 
1.4.
Matnni qayta ko‘rib chiqish bo'yicha vazifalar
2. Oddiy 
tafakkur 
operatsiyalarini 
o'z ichiga olgan 
vazifalar 
2.1. Faktlarni aniqlash vazifalari (o'lchov, oddiy muammolarni hal 
qilish va h.k.) 
2.2. Faktni hisobga olish va tavsiflash uchun topshiriqlar (ro'yxat, 
tartib) 
2.3. Faoliyat jarayonlari va usullarini ro'yxatga olish va tavsiflash 
vazifalari 
2.4. Tahlil va sintez uchun vazifalar 
2.5. 
Taqqoslash 
va 
farqlash 
vazifalari 
(komparatsiya, 
diskriminatsiya) 
2.6. Tartiblashga doir vazifalar (klassifikatsiyalash, 
kategoriyalash) 
2.7. Munosabatlarni aniqlash vazifalari (sabab, natija, maqsad, 
vosita, ta'sir, funksiya, foyda, usul va boshqalar). 
2.8. Abstraktsiya, konkretlashtirish, umumlashtirish vazifalari 
2.9. Oddiy topshiriqlarni hal etishga qaratilgan noma'lum 
miqdorlarni manipulyatsiya qilish va ularni tartib bo'yicha qidirish 
vazifalar
3. Murakkab 
tafakkur 
operatsiyalarini 
o'z ichiga olgan 
vazifalar 
3.1. Transformatsiya vazifalari (tarjima, belgilarni so'zlar bilan 
ifodalash) 
3.2. Interpretatsiya vazifalari (maqsad, ma'no va boshqalarni 
tushuntirish). 
3.3. Induktsiya vazifalari 
3.4. Deduktsiya vazifalari 
3.5. Argumentatsiya vazifalari (ishonchni tasdiqlash, tekshirish) 
3.6. Baholash vazifalari 
4. Bilimlarni 
umumlashtiruv
chi va 
muayyan 
nutqiy 
malakalarni
shakllantiruvch
i vazifalar 
4.1. Ko'rib chiqish vazifalari (eslatmalar, xulosalar va b.) 
4.2. Doklad, hisobot va boshqalarni tuzish vazifalari. 
4.3. Mustaqil yozma ish uchun topshiriqlar, loyihalar va b. 
5. Ijodiy 
tafakkurni o'z 
ichiga olgan 
vazifalar 
5.1. Amaliyotda qo'llash uchun vazifalar 
5.2. Muammoli vaziyatlarni hal qilish uchun vazifalar 
5.3. Maqsadni belgilash, savol berish, vazifani aniqlashtirish 
5.4. Kuzatish va aniq empirik ma'lumotlarga asoslangan evristik 
qidiruv vazifalari 

---

228 
5.5. Mantiqiy tafakkurga asoslangan evristik izlash vazifalari 
5.6. Muammoli masalalarni hal qilish uchun yozma matnda nutqni 
rasmiylashtirish 
5.7. Empirik ma'lumotlarni, hodisalarni tahlil qilish va 
umumlashtirish vazifalari 
5.8.Ochiq tarzda guruh muammolarini hal qilish 
6. Refleksiv 
vazifalar 
6.1. Talabalarni tanib olish, yodlash, esga olish harakatlari 
tuzilmalariga nisbatan refleksli protseduralarni o'zlashtirishga 
imkon beradigan vazifalar 
6.2. Evristikaning har xil turlariga nisbatan refleksli jarayonlar
6.3. Yozma matnni yaratish bilan bog'liq refleksiv harakatlar.(turli 
xil ilmiy matnlar) 
6.4. Muayyan muammolarni birgalikda va individual hal qilish 
strategiyasini yaratish vazifalari 
6.5. Muammoni birgalikda hal qilish jarayonida shaxslararo o'zaro 
ta'sir o'tkazish va aloqa usullarini tanlash bo'yicha vazifalar 
6.6. "Vaziyat hissi" ni rivojlantirish, murakkab ziddiyatli vaziyatda 
intuitiv echimlarni topish bo'yicha vazifalar 
Ushbu taksonomiyadan psixologiyada o'quv vazifalarining 
tipologiyasi uchun samarali foydalanish mumkin. V.Y.Liaudis 
psixologiyani o'qitish bilan bog'liq holda ba'zi bir vazifalar guruhlarini, 
xususan, 4-5-guruhlarni kengaytirishni taklif qildi. 4-guruhning 
vazifalari qiziqarli, chunki ular aqliy faoliyatning reproduktiv va 
samarali shakllarini birlashtiradi. Shu munosabat bilan turli xil 
psixologik tavsif va tushuntirishlarni ajratish mumkin.
Shunday qilib, tavsiflar tushuntirish shakliga ega bo'lishi 
mumkin, mantiqiy munosabatlarning proektsiyasi shakli metafora va 
badiiy fikrlashning boshqa usullari yordamida yaratilishi mumkin. 
Tushuntirishlar kontseptual mantiqiy fikrlash apparati (ramzlarni talqin 
qilish, ramziy analoglardan foydalanish — masal, afsona, badiiy tasvir) 
yordamida tuzilishi mumkin.
6-guruh vazifalarining o'ziga xos xususiyati shundaki, ularni hal 
qilish uchun ta'limning o'zaro ta'sirining maxsus holatini yaratish zarur. 
Bu holat o'quvchilarga o'zlarining bilish harakatlarining usullarini 
amalga oshirish va ta'kidlash hamda barcha turdagi muammolarni hal 
qilish uchun ongli ravishda strategiyalarni ishlab chiqish zarurati bilan 

---

229 
duch kelishi bilan tavsiflanadi. Mavzular bo'yicha bilimlarni 
o'rnatishdan talabalar o'zlarining aqliy faoliyati usullarini aniqlash 
uchun o'rnatishga o'tadilar. 
Ro'yxatda keltirilgan vazifalar turli xil ta’lim metodlari 
yordamida hal etiladi.