Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 15-rasm. IS-LM egri chizig‘i
|
13.7.
IS-LM MODELI Tovar va pul bozorida umumiy muvozanatga erishish shartlari va makroiqtisodiy siyosat tadbirlarining bu ikki bozorga ta’sirini umumlashtirib tadqiq qilish IS-LM modeli yordamida bajariladi. IS-LM modeli birinchi marta 1937-yilda J.Xiks tomonidan Keynsning makroiqtisodiy konsepsiyasini izohlash uchun taklif etildi hamda 1949- yilda A.Xansenning “Monetar nazariya va fiskal siyosat” nomli kitobi nashr qilingandan so‘ng keng yoyildi. Shu sababli bu model Xiks modeli yoki Xiks-Xansen modeli deb ham yuritiladi. IS-LM modeli qisqa muddatli davrda ham tovarlar ham pul bozorida birgalikda muvozanat o‘rnatilishi mexanizmini xarakterlaydi. Bunda tovarlar bozori deganda ham iste’mol, ham investitsion tovarlar bozori tushuniladi. U makroko‘lamda milliy ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishi bilan birga narxlar umumiy darajasining o‘zgarishi o‘rtasida bog‘liqlikni tadqiq qilish, nima uchun ishlab chiqarish hajmi ayrim davrlarda barqaror o‘sishi, ba’zi davrlarda esa pasayib ketishi izohlab berish uchun ishlatiladi. 333 LM Foiz stavkasi r _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ IS R Y Daromad, ishlab chiqarish 15-rasm. IS-LM egri chizig‘i IS egri chiziq – bu tovarlar bozoridagi muvozanat egri chizig‘idir. U o‘zida tovarlar bozoridagi muvozanatni ta’minlovchi, foiz stavkasi r ning va daromad Y ning barcha o‘zaro birlashuvini ko‘rsatadi, LM egri chizig‘i esa pul bozoridagi muvozanat shartlarini qondiruvchi r va Y ning o‘zaro birlashuvini beradi. IS va LM egri chiziqlari kesishadigan nuqta IS-LM modelidagi iqtisodiy muvozanatlilik holatidir. Bu nuqta o‘zida shunday foiz stavkasi r ni va daromad darajasi V ni aniqlaydiki, qachonki ularda real xarajatlar rejalashtirilayotganligiga, real pul mablag‘lariga bo‘lgan talab ularning taklifiga baravar bo‘lgan bo‘lsa. Ya’ni mahsulotlar pul bozorida ham muvozanat shartlariga rioya qilinsa. Keynschilar ko‘p o‘tmay monetaristlar bilan fikrimiz bir xil bo‘lib chiqadi deb o‘ylagan edi, lekin monetaristlar o‘zlarining tushunishlari bo‘yicha ulardan farq qilishgan. Bu muammo keyns-neoklassik tizimida qayta yechilgan va monetaristlar elastik bo‘lmagan LM egri chizig‘ini aytgan bo‘lsalar keynschilar esa elastik LM egri chizig‘ini tatbiq etganlar. Natijada, oxir oqibat bu atama taqdimotlarda, monetaristik va keynschilik ta’limoti birga keladigan neo-keynschilik IS-LM modeli deb yuritilib, ular faqatgina bir necha o‘lchovlar bilan farq qiladigan bo‘ldi. |