Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

Inqiroz bo‘yicha nazariyalar. 
Inqiroz Avstriya iqtisodiy maktabi 
vakillari tomonidan o‘rganilgan bo‘lib, u “xato amalga oshirilgan 
investitsiyalar” deb tan olinib, ortiqcha investitsiya takror ishlab 
chiqarishning zo‘riqishiga olib kelishini aytib o‘tishgan. Bunday 
xatoliklarni investorlar asosan xato axborot tufayli amalga oshiradi. 
Bunday axborotlar qatorida birinchi o‘rinda resurslar bozoridagi 
narxlarning noto‘g‘ri talqin qilinishidir. Ishlab chiqarishni kengaytirishning 
yagona yo‘li kredit evaziga uni tashkil qilishdir. Kredit ish faoliyatini 
o‘ylab amalga oshirishga sababchi bo‘ladi, shu sababli u xatolarni ko‘ra 
olmaydi deb hisoblanadi. Demak, inqiroz pul bozoridagi konyunkturaning 
nostabil holatidir. 
Karl Marks, XVIII asrning oxirigacha hech qanday ishlab chiqarish 
revolyutsiyasi bo‘lmagan, shu sababli hech qanday inqiroz yuz bermagan 
deydi. Marks inqiroz kapitalistik iqtisodning oqibatidir deydi. Inqiroz 
sababi sifatida u talabdan ko‘ra ishlab chiqarish mahsulotlarining ko‘p 
bo‘lishi holatini aytib o‘tgan. Chunki ishlab chiqaruvchi ko‘proq foyda 
olaman deb ishlab chiqarish hajmini oshirib yuboradi. 
Shu bilan birga iqtisodiy fanda inqirozning sababi psixologik omillar 
bo‘lishi mumkinligini ta’kidlovchilar ham topiladi. Ular qatorida XIX 
asrda ijod qilgan Dj.Mill ham bor, uningcha insonning ruhiy holati 
inqirozga olib keladi
175
. Insonlar vahimasi tufayli kredit olish darajasi 
pasayadi va uning oqibatida iqtisodda inqiroz holati yuz beradi deb 
hisoblaydi. A.Grinspen bo‘lsa insonning 
noratsional optimizm xarakteri 
aktivlar qiymatini ko‘tarib yuboradi, bu bilan to‘satdan va uzoq muddatli 
pasayish kuzatilishini aytadi
176
. 
173
Manba 
https://dic.academic.ru/dic.nsf/econ_dict/20585 
sayti 
174
Хоlmo’minov Sh.R., Shoyusupova N.Т., Хоlmurotov S.E. Mehnat bozori iqtisodiyoti. (O’quv 
qo
‘
llanma) – Т.: ТDIU, 2006. 78–79-betlar. 
175
Mills, J. 1868. On Credit Cycles and the Origin of Commercial Panics. Transactions of the 
Manchester Statistical Society 1867—1868: 5-40.
176
Гринспен, А. 2009. Эпоха потрясений. Проблемы и перспективы ми-ровой финан¬совой 
системы. –М.: Альпина Бизнес Букс.2009. С. 441—442.

---

348 
Yuqori