N. A. Egamberdieva

VA 0 ‘RGANILISH BOSQICHLARI
l-§. Arxeologiyaning tadqiqot manbai va uning vazifalari
Kishilik jamiyatining vujudga kelish jarayoni uzoq o‘tmishga 
borib taqaladi. O lz navbatida o ‘tmishni o‘rganish - har bir davming 
dolzarb masalalaridan biri 
bo‘lib kelgan. Arxeologiya fani ham 
tarixning tarkibiy qismi boMib, gumanitar fanlar orasida alohida 
o ‘rin tutadi.
«Arxeologiya» - so‘zi yunonchadan olingan bo‘lib - «arxayos»- 
qadimgi, «logos»-fan so'zlaridan tarkib topgan. Qadimiyat haqidagi 
fandir (Qadimshunoslik). Uni dastlab, miloddan avvalgi IV asrda 
Aflotun «Gippiy» dialogida, qadimgi zamon haqidagi fanni nazarda 
tutib ishlatgan. 
Shu tariqa bu so‘z qadimgi Yunonistonda qo'llanil- 
gan va 
o'tmish masalalari muhokamasi ma’nosini anglatgan. Vaqt 
o'tgach. uning ma’no doirasi ancha o‘zgarib, kengayib borgan va tarix 
fanining muhim tarmoqlaridan biriga aylangan.
Arxeologiya - moddiy madaniyat manbalari asosida insoniyatning 
o ‘tmishini o‘rgatuvchi fan hisoblanadi. Arxeologik manbalar tarixiy 
manbalarga nisbatan ancha qadimiydir. Uning ilk davri 2,5-3 
million yilga borib taqaladi. Biz kishilik jamiyati tarixini 24 soat 
deb faraz qilsak, uning 23 soat-u 56 daqiqasi yozma manbalarsiz 
davrga, 4 daqiqasi yozma tarixga to‘g‘ri keladi. Demak, kishilik 
tarixining juda katta davrini 
o'rganish arxeologik manbalarga 
tayanib olib boriladi.
Arxeologik 
m an b alar arxeologik yodgorliklardir, ya’ni inson 
tomonidan yaratilgan turar-joy qoldiqlari, odamlar yashagan g‘or va 
ungirlar, mehnat qurollari, sopol idishlari, san’at obidalari, qoyatosh 
rasmlari, shuningdek, moddiy materialga bitilgan yozma manbalar 
ham kiradi. Arxeologlar kishilik 
madaniyati tarixini o‘rganishda 
moddiy va yozma manbalarga tayanib ish ko'radilar.
Arxeologiyada qadimgi buyumlarni o‘rganish birdan bir maqsad 
qilib 
oiinmaydi, topilmalarni tilga kiritish va o‘sha zamon nafasini 
tiklash arxeologiyaning asosiy maqsadidir. Shuning uchun topilmalar 
tarixiy tadqiqotlar uchun faqat manba sifatidagina ilmiy qimmatga

---

ega boMadi. Buyumlaming yoshi, nimaga ishlatilgani, qanday uslubda 
yasalganini 
aniqlash 
tadqiqotning 
zarur 
tayyorgarlik 
bosqichi 
hisoblanadi.