O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti zoyirov Laziz Subxonovich Raimjanova Madina Asrarovna Saidov Rasulbek Boltabayevich Shoislomova Nargiza Qobilovna investitsiya loyihalari ekspertiza

Nazorat savollari: 
 
1.
Bozor segmentatsiyasi, turlari.
2.
Marketing tadqiqotlari.
3.
Investitsiya loyihalari hayotiyligining har bir bosqichida tijorat tahlilining 
ahamiyati.
4.
Investitsiya loyihalarida marketing xarajatlari tahlili deganda nimani tushunasiz? 
5.
Marketing bo‘yicha izlanishlar.
6.
Loyiha strategiyasi asoslari.
7.
Marketing kontseptsiyasi.
8.
Marketing tarmoqlari va xarajatlari. 

---

54 
9.
Narxlar turlarini aytib bering va ularning investitsion qarorlar qabul 
qilishga ta‘sirini tushuntiring. 
10.
Marketing xarajatlarining tarkibiy tuzilishini tushuntirib bering. 
11.
Sotish xarajatlari foydaga qanday ta‘sir ko‘rsatadi. 
12.
Reklama xarajatlarining foydalilik darajasini qanday aniqlash mumkin. 
13.
Korxona mahsuloti raqobatbardoshligining tahlili.
14.
Ishlab chiqarish maromining tahlili.
15.
Mahsulot ishlab chiqarish va sotish xajmi tahlili.
16.
Loyiha bo‘yicha ishlab chiqarilgan tovarning bozordagi holatini baholash 
va uning tahlili.
17.
Talabning o‘zgaruvchanligi tahlili. 

---

55 
IV-BOB. 
INVESTITSIYA 
LOYIHALARINING 
TEXNIK 
EKSPERTIZASI
4.1.
 
Investitsiya loyihalari hayotiyligining har bir bosqichida texnik 
ekspertizaning ahamiyati
 
Loyihaning marketing nuqtai nazardan ijobiy xulosasi olingach, uning texnik 
tahlili amalga oshiriladi. Texnik tahlilda loyiha texnologiyasini ishlab 
chiqaruvchilardan shu loyihani amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan tijorat taklifi 
olinadi. Tijorat taklifi loyiha texnologiyasining har bir asbobuskunasi, ularning 
bahosi, texnik spetsifikatsiyasi, texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari to‘g‘risidagi 
ma‘lumotlarni o‘z ichiga oladi. Loyihani amalga oshirishda eng samarali bo‘lgan 
texnologiya tanlanadi. Agar loyiha chet el valyutasi hisobiga texnologiya bilan 
ta‘minlanadigan bo‘lsa, unda xalqaro ko‘lamda shu texnologiyani ishlab 
chiqaruvchilar o‘rtasida tanlov e‘lon qilinadi. Mutaxassislar tilida bunday tanlov 
tender deb ataladi.
Investitsiya loyihalarini texnik tahlil qilishning vazifasi loyiha maqsadi nuqtai 
nazaridan eng qulay bo‘lgan texnologiyalar, loyihadan manfaat ko‘rishi mumkin 
bo‘lgan aholi kontingenti, mahalliy sharoitlar, kapital, xom ashyo va ishchi 
kuchidan foydalanish imkoniyatlari va ularning bahosi, bozor hajmi, shuningdek, 
loyihani 
rejalashtirish 
hamda 
amalga 
oshirishning 
mavjud 
potentsial 
imkoniyatlarini aniqlash hisoblanadi.
Yoki boshqacha qilib aytganda, investitsiya loyihalari texnik tahlilining 
vazifasi - bu loyiha maqsadiga mos loyiha texnologiyasini aniqlash, uning 
loyihadan foydalanuvchilar guruhiga ta‘siri, mahalliy sharoitlar, shu jumladan, 
kapitalga egalik qilish imkoni va uning qiymati, xom ashyo, ishchi kuchi, bozor 
ko‘lami hamda loyihani rejalashtirish imkoniyatlaridan iborat va u loyiha bo‘yicha 
paydo bo‘ladigan texnik muammolarni hal etishga qaratilgan. 
Texnik tahlil oldiga quyidagi vazifalarni ko‘rib chiqish va belgilash kiradi:

---

56 
1.
Texnik va texnologik jihatdan muqobil variantlar.
2.
Loyihani joylashtirish o‘rni bo‘yicha muqobil variantlar.
3.
Loyiha hajmi.
4.
Loyihani amalga oshirish muddatlari.
5.
Xom ashyo, ishchi kuchi va boshqa resurslardan foydalanish imkoniyatlari 
va ularning etarliligini. 
6.
Loyiha mahsuloti uchun bozor sig‘imi (hajmi).
7.
Ko‘zda tutilmagan omillarni hisobga olgan holda loyiha xarajatlari.
Investitsiya loyihalari ustida ishlash jarayonida texnik tahlil birinchi navbatda 
o‘tkaziladi. 
Ko‘plab texnik muammolar turli muammolardan o‘ziga xosligi bilan ajralib 
turadi va o‘zaro aloqadorlikda ko‘rib chiqilishi kerak bo‘ladi. Bunday muammolar 
mulkka egalik shakli, joylashgan hududi, amalga oshirilish muddati va 
texnologiyalar ko‘lami bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Investitsiya loyihalarini amalga oshirishda uning texnologik jarayonlari 
bo‘yicha qabul qilingan qarorlarning maqsadga muvofiqligi va tanlangan 
texnologiyaning texnik jihatdan ishonchliligi ularni texnik tahlil etishning o‘ta 
muhimligini ko‘rsatadi. Investitsiya loyihasining texnik tahlili quyidagilarning 
bajarilishini ta‘minlashi lozim: