O’zbekiston Respublikasi Xalq

 
Mustahkamlash uchun savollar: 
1. Botanika fanidan ayrim о‘quvchilar bilan tashkil etiladigan mashg‘ulotlar?
2. Biologiyadan qо‘shimcha о‘quv adabiyotlar ustuda mustaqil ishlash? 
3. Zoologiya fanidan ayrim о‘quvchilar bilan tashkil etiladigan mashg‘ulotlar? 
 
 
 
 
 
 

---

145 
 
 
21-§ SINFDAN TASHQARI MASHG‘ULOTLAR 
Xalq ta’limi tizimidagi maktabdan tashqari ta’lim samaradorligini yanada 
oshirish, o’quvchi yoshlarda yuksak ma’naviy fazilatlarini kamol toptirish, 
ularning bo’sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish, kasb – hunarga yo’naltirish orqali 
mustaqil hayotga tayyorlash, intellektual barkamol avlodni tarbiyalash maqsadida 
shu bilan birga “ Xalq ta’limi tizimiga boshqarishning yangi tamoyillarini joriy 
etish chora tadbirlari to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 
2018 
– yil 5 – sentyabrdagi
PQ-3931 –sonli qarorining uchinchi bandida 
maktabdan 
tashqari ta’limni rivojlantirish bo’yicha asosiy vazifalar ko’rsatilgan bo’lib, yosh 
avlodni ma’naviy barkamol etib tarbiyalash, ularning bo’sh vaqtlarini mazmunli 
o’tkazishni ta’minlash muhim masala ekanligi ta’kidlangan. 
(Xalq ta’limi tizimiga 
boshqaruvning yangi tamoyillarini joriy etish chora tadbirlari to’g’risidagi 
PQ-3931-sonli qaror 2018- y 05. 08.) 
Shu bois, sinfdan tashqari mashg‘ulotlar о‘quvchilarning о‘qituvchi 
rahbarligida biologiya о‘quv dasturidan о‘rin olgan mavzularni kengaytirish va 
tо‘ldirish maqsadiga yо‘g‘rilgan darsdan tashqari о‘tkaziladigan ixtiyoriy о‘qitish 
shaklidir.
О‘quvchilarning fan asoslarini chuqur va mustahkam о‘zlashtirishlariga 
erishish, qо‘shimcha о‘quv adabiyotlari, kо‘rgazmali vositalar yordamida mustaqil 
ishlarini tashkil etish, belgilangan mavzular bо‘yicha kuzatish va tajribalar 
о‘tkazish, о‘quvchilarning qiziqishlari va bilimlarni о‘zlashtirishga bо‘lgan 
ehtiyojlarini hisobga olgan holda tabaqalashtirilgan ta’limni tashkil etish, ularning 
ijodiy qobiliyatlari, mustaqil va mantiqiy fikrlashini rivojlantirish, ilmiy 
dunyoqarashini kengaytirish, kasbga yо‘llash, о‘quvchilarning ongi va qalbiga 
milliy istiqlol g‘oyasini singdirish, о‘qishni unumli jismoniy va aqliy mehnat bilan 
uzviy bog‘lash maqsadida umumiy biologiyadan sinfdan tashkari mashg‘ulotlar 
о‘tkaziladi. 
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning uch xil turi mavjud: 

---

146 
Ayrim о‘quvchilar bilan yakka tartibda olib boriladigan mashg‘ulotlar 
О‘quvchilar guruhi bilan olib boriladigan mashg‘ulotlar. 
О‘quvchilar bilan ommaviy ravishda olib boriladigan mashg‘ulotlar. 
Yuqorida qayd etilgan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning turlari bir-biri bilan 
uzviy bog‘langan, bir-birini tо‘ldiradi va taqozo etadi. 
11-jadval 
Sinfdan tashqari 
mashg‘ulotlarning turi 
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning mazmuni 
Ayrim 
о‘quvchilar 
bilan 
yakka tartibda olib 
boriladigan 
mashg‘ulotlar 
Biologiyadan qо‘shimcha о‘quv adabiyotlarini 
о‘rganish, EHMning ta’lim beruvchi, modellashtirilgan, 
nazorat dasturlari yordamida bilimlarini sinab kо‘rish, 
multimedialar vositasida ijodiy izlanishlarini tashkil 
etish, 
maktab 
tajriba 
maydonchalarida 
tirik 
organizmlardagi mavsumiy о‘zgarishlar, belgilarning 
irsiylanishini о‘rganish maqsadida kuzatish va 
tajribalar о‘tkazish, turli mavzularda ma’ruzalar va 
kо‘rgazmali materiallar tayyorlash. 
О‘quvchilar 
guruhi 
bilan 
olib 
boriladigan 
mashg‘ulotlar 
5-6 sinflarda “Yosh botaniklar”, 7-sinfda “Yosh 
zoologlar”, 8-sinfda “Yosh fiziologlar” va 9-11 
sinflarda“Yosh biologlar” tо‘garagini tashkil etish 
О‘quvchilar bilan 
ommaviy ravishda olib 
boriladigan 
mashg‘ulotlar. 
Turli 
mavzulardagi 
kechalar, 
bayramlar, 
ma’ruzalar, “О‘tkir zehnlilar mushoirasi”, viktorinalar, 
“Kо‘kalamzorlashtirish haftaligi”, “Bog‘ haftaligi” 
“Hosil bayrami” о‘tkazish 
Ayrim о‘quvchilar bilan olib boriladigan sinfdan tashqari mashg‘ulotlar 
ularning xohish, istagi, ehtiyoji va qiziqishlari hisobga olingan holda biologiya 
о‘quv xonasida, tirik tabiat burchagida, maktab tajriba maydonida, informatika 

---

147 
xonasida, jamoa va fermer xо‘jaligi dalalarida о‘tkazilishi mumkin. Ushbu 
mashg‘ulotlar о‘quvchilarning qо‘shimcha о‘quv adabiyotlarini о‘rganish, ijodiy 
izlanishlarini tashkil etish, sinov - tajriba maydonlarida muayyan mavzular 
bо‘yicha kuzatish va tajribalar о‘tkazish, ma’ruzalar va kо‘rgazmali materiallarni 
tayyorlash kabilarga bag‘ishlanadi. 
Jumladan, botanikadan ayrim о‘quvchilar bilan tashkil etiladigan 
mashg‘ulotlarda quyidagi masalalarni о‘rganish mumkin. 
О‘quvchilar о‘zlarining hohish irodasi, qiziqishlariga muvofiq holda, ushbu 
mavzularning birini tanlab oladi va о‘qituvchi bilan hamkorlikda tuzilgan reja 
asosida ish olib boradi. Olib borilayotgan ishlar va ularning natijalarini biologiya 
о‘qituvchisi nazorat qilib boradi.