Kashfiyot va ixtirolar

dilijans 
bo'lib, u to 'rtta ot qo'shilgan ko‘p oYindiqli kareta 
koYinishida bo'lgan. Burilishi qiyin bo'lgan dilijans shaharning tor 
ko'chalarida qiyinchilik bilan burilib olar edi. Shuning uchun dilijans- 
lar asosan shaharlararo katta yo'llarda qatnovga qo'yilgan. Shahar 
ichida yuradigan dilijanslar kichikroq hajmda bo'lib, ularning haraka- 
ti, faqatgina ikkita ot bilan amalga oshirilgan. London shahrida esa 
omnibus 
deb atalgan, bu so'zning ma’nosi «hamma uchun kareta».
Kaltagina omnibusga
yo'lovchilarni 
ko'proq 
sig'dirish
maqsadida London shahri huku-
mati uning ustiga ikkinchi qavatni
o'rnatishga qaror qildi va shu tari-
qa birinchi 
dabldeker 
(ingliz tilida
«dabl» so'zi - ikkinchi, «dek» so'zi -
paluba degan m a’noni anglatadi.
XIX asr oxiri va XX asr 
boshlarida ichki yonuv dvi- 
gatelining 
paydo 
bo'lishi 
bilan otlardan voz kechil- 
di. O'tgan asrning birinchi 
o'n yilligida Angliya, Fran- 
siya va Germaniyada kat­
ta hajmli, ko'p miqdordagi 
yo'lovchilarga mo'ljallangan
■w 
ж;яя1» 
£ ! m
Sayyohlar avtobusi -
g'ildiraklar o'rnatilgan uy

---

Trolleybus - qulay va ekologik toza shahar transport!
motorli ekipajlar, ya’ni birinchi 
avtobuslar 
paydo bo'ldi. Inglizlar an’a- 
naga ko'ra omnibuslar kabi avtobuslarni ham ikki qavatli qilib yara- 
tishdi. Bunday avtobuslar qiyin burilishlarda ag'darilib ketmasligi 
uchun uning tagiga ikki tonnali plitalar o'rnatilgan.
Shaharlarda iqtisodiy samarador va havoni zaharlamaydigan 
tramvaylar paydo bo'lganidan so'ng, mutaxassislar qanday qilib av- 
tobusga elektr dvigatelini o'rnatish mumkinligi ustida bosh qotirdilar. 
O'z-o'zidan shunday xulosa kelib chiqdiki, tramvay ixtirochilari qan­
day usulni qo'llagan bo'lsalar, bunda ham xuddi shu usuldan foyda- 
lanish mumkin. Ya’ni elektrli avtobus yuradigan yo'l tepasidan 
kontaktli tok manbayini o'tkazish zaruriyati paydo bo'ldi. Birinchi 
trolleybusni 
1882-yilda ixtirochi Verner Simens Germaniya 
ko'chalariga chiqardi. O'sha davrlarda trolleybus tepasidagi simlar 
ustida tokni qabul qiluvchi aravachalar g'ildirab yurgan (bu arava- 
chaning nomi ingliz tilida «trolley» bo'lgani sababli, ushbu transport 
turining nomi trolleybus deb atalgan). Aravachadan chiqqan sim 
elektr motoriga ulangan. Keyinchalik esa trolleybuslarning tepasi- 
ga baliq ovlaydigan qarm oqqa o'xshash ikkita pantograf o'rnatildi. 
Tramvaylarda yuqoridan bitta sim o'tadi, ikkinchi simning vazifasini 
esa relslar bajaradi. Trolleybuslarga relsning aslo keragi yo'q.

---