Shakillari va metodlari

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-23, Issue-3, December - 2022
 
82
yo‘lga qo‘ya oladigan o‘qitish shakli hisoblanadi. Shuning uchun ham u oliy ta’lim 
maktabida olib boriladigan o‘qitish shaklining o‘ziga xos bir shakli hisoblanadi.
Amaliy (lotincha amaliyium) olimlarning muayyan ilmiy soha bo‘yicha 
ma’lumotlarni muhokama qilishning dastlabki shakli bo‘lgan. Keyinchalik ilmiy 
faoliyatlardan o‘quv jarayoniga ko‘chib, talabalarning ishchanligi, bilim darajasi fanga 
qiziquvchanligi, xarakteri, psixologiyasiga xos tomonlari aniqlash shakliga aylandi, 
hozirgi kunda amaliy mashg‘uloti suhbat, ma’ruza bo‘yicha fikr almashish, rolli 
o‘yinlar shaklida o‘tkazish nazarda tutilgan.
2
Mashg‘ulotni amaliy, ma’ruzada o‘tkazilishining muhim tomoni shundaki, 
unda o‘qituvchi ham talaba ham puxta tayyorgarlik ko‘radi. Har ikkala faoliyat egasi, 
manbalar bilan ishlash, amaliy rejasida ko‘rsatlgan savollarga javoblar topishda asosiy 
va qo‘shimcha adabiyotlar bilan tanashib chiqishlari lozim bo‘ladi.
Amaliy mashg‘ulotlarining yana bir ahamiyatli tomoni shundaki, unda jonli 
muloqot amalga oshadi, qarama-qarshi ziddiyatli fikrlar to‘qnashuvi, ularni talabaga 
muvofiq hal etish ishlari yo‘lga qo‘yiladi. Shuning uchun amaliy olib boruvchi 
o‘qituvchi auditoriyaga jonli muloqotni, bahs-munozara ishlarini, o‘z nuqtai nazarini 
dalilash, o‘zgalar fikrini tinglay olish, muhokamaga kirishish yo‘llarini aniq tanlashi 
lozim. Mashg‘ulotning yakunida o‘qituvchi umumiy xulosa yasab, amaliy 
mashg‘ulotining borishi, ishtirokchilar faolligi yoki passivligini alohida qayd etib, 
navbatdagi amaliy mashg‘ulotini o‘tkazish haqida tavsiyalar berish, o‘ylab ko‘rish, 
fikrlarni yanada to‘ldirish uchun savollar, masalalarni ilgari surish, maslahatlar berish, 
adabiyotlar ro‘yxatini e’lon qilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Ilmiy nazariy, amaliy-metodik jihatdan yuksak darajada o‘tkazilgan amaliy 
mashg‘uloti talabalarga fanga qiziqishi, manbalar va adabiyotlar bilan ishlashga 
ishtiyoq faollikka intilish uyg‘otsa, o‘qituvchilarga o‘z ilmiy- nazariy malakasiga 
oshirishga,ilmiy adabiyotlarga ijobiy munosabatda bo‘lish, fan yangiliklarga ishonch- 
e’tiqod va fanga qo‘yilayotgan muammolarni yechishga ishtiyoqni tarbiyalaydi. 
Demak, amaliy mashg‘ulotlarining sifatli va samarali o‘tishiga o‘qituvchi mohorati 
muhim rol o‘ynaydi. Amaliy mashg‘uloti o‘ziga xos ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyatga 
ega. Unda talabalar o‘z fikrlarini, nuqtai nazarlarini ochiqdan ochiq bayon etadilar, 
qatiyatlik bilan o‘zlashtirganlarini himoya qiladilar, muloqatda fikr almashinish 
amalga oshadi.
Amaliy mashg‘uloti haqiqatan ham qiziqarli bo‘lishi uchun u bahs-munozara 
shaklida, ammo boshqariladigan bo‘lishi lozim. Buning uchun bahs-munozara tartibi 
2
Оlimоv Q.T., Abduquddusоv О., Uzоqоva L.P., Axmedjоnоv M., Jalоlоva D. Kasb ta`limi uslubiyati. Tоshkent, “Iqtisоd–mоliya”, 
2006. 

---