O. T. Husanov konstitutsiyaviy

«Asosiy qonunim iz bilan barcha fuqarolar zim m asiga Konstitutsiya
va qonunlarga amal qilish, boshqalarning huquqlari, erkinliklari,
sha’ni va qadr-qimmatini hurmat qilish majburiyati yu k latilgan»1.
Konstitutsiyada 
javobgarlik 
to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri 
belgilanmay, 
burchlarni 
bajarmaganlik uchun jinoyat qonunchiligi va m a’muriy qonunchilikda jazolar 
belgilangan. Burchlarni bajarmaganlik uchun jazo turlari va miqdori qonunlarda 
belgilangan doirada sud tomonidan belgilanadi.
1 
M irziy o y ev S h . N iyati u lu g 4 x a lq n in g ishi ham u lu g \ h ayoti y o r u g 4 va kelajagi farovon boMadi. (kirill
alifb osid a). T. «O 4zb ek isto n * , 2 0 1 9 . 3-tom , 82-bet.
147

---

2-§. K onstitutsiyada belgilangan burchlarni bajarish.
K onstitutsiya va qonunlarga rioya etish
Konstitutsiyada belgilab qo‘yilgan har qanday burch fuqarolar uchun 
bajarilishi 
sh art 
bo‘lgan 
majburiyatdir. 
47-moddada: 
«Barcha 
fuqarolar 
Konstitutsiyada belgilab qo‘yilgan burchlarini bajaradilar», deb belgilangan 
qoida konstitutsiyaviy burchlarning bajarilishi shart ekanligini ko‘rsatib, barcha 
konstitutsiyaviy burchlarning bajarilishini ta ’minlashga karatilgan umum iy va 
rahbariy qoida hisoblanadi. 48-moddada esa, bu burch yanada aniqlashtirilgan 
va doirasi kengaytirilgan. Unga asosan, «Fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga 
rioya etishga, boshqa kishilarning huquqlari, erkinliklari, sha’ni va qadr- 
qim matini hurm at qilishga majburdirlar».
Demak, birinchidan, har bir fuqaro nafaqat Konstitutsiyaga, balki barcha 
qonunlarga rioya etishga majbur. Bu qonuniylik prinsipining m azm un va 
mohiyatiga mos kelib, ana shu prinsipning amalga oshishini ta ’minlashni nazarda 
tutadi. Ikkinchidan, har bir fuqaro boshqa kishilarning huquqlari, erkinliklari, 
sh a’ni va qadr-qimmatini hurm at qilishga majburdir. Shaxs va fuqarolarning 
huquqiy holatiga taalluqli Konstitutsiya normalarida ham, fuqarolar o‘z huquq 
va erkinliklarini amalga oshirishda boshqa shaxslarning davlat va jamiyatning 
manfaatlari, huquqlari va erkinliklariga putur yetkazmasliklari shart, deyilgan 
qoida mavjud (Konstitutsiyaning 20-moddasi). Ana shu qoida Konstitutsiyaning 
asosiy burch to‘g ‘risidagi normalarida ham belgilanib, uning majburiyligiga 
alohida konstitutsiyaviy maqom berilgan.
Fuqarolarning shaxsiy huquqlarini belgilovchi Konstitutsiya normalarida 
(Konstitutsiyaning 27-moddasi) har kimga o‘z sha’ni va obro‘siga qilingan 
tajovuzlardan, shaxsiy hayotiga aralashishdan himoyalanish huquqi berilgan 
bo‘lsa, Konstitutsiyaning 48-moddasiga asosan boshqa kishilarning huquqlari, 
erkinliklari, sha’ni va qadr-qimmatini hurmat qilishga faqat davlat organlari, 
mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarigina majbur bo‘lmasdan, har bir fuqaro 
ham majbur ekanligi ko‘rsatildi.
Konstitutsiyaning bu moddalaridagi burchlar jamiyat va davlatning 
rivojlanishi asoslaridan hisoblanuvchi Konstitutsiya va qonunlarga to‘la va 
og‘ishmay amal qilish zarurligini, shu asosda ijtimoiy hayotni rivojlantirishni 
ta’minlashni nazarda tutadi.
Konstitutsiya 
va qonunlarga 
rioya 
qilmaslik xavfsizlikka, 
fuqarolar 
manfaatiga, davlat boshqaruviga, umum an, konstitutsiyaviy tuzum ga katta va 
jiddiy zarar yetkazadi.
Shuning uchun Konstitutsiyaga va qonunlarga amal qilmaslik, ularni har 
qanday yo‘llar bilan buzish holatlariga nisbatan turli jinoiy va m a’muriy jazolar 
belgilanadi. Qonunlarda Konstitutsiya va qonunlardagi burchlarni bajarmaganlik 
uchun jazo choralarining belgilanishi konstitutsiyaviy burchlar ta’minlanishining 
kafolati hisoblanadi.