O. T. Husanov konstitutsiyaviy

3-§. Konstitutsiya norm alarini talqin etish va uning qonun
hamda boshqa normativ hujjatlar bilan munosabati
Konstitutsiya qoidalari uning turli moddalarida mustahkamlanib, eng oliy 
huquqiy norma sifatida rasmiylashtirilgan. Shuning uchun Konstitutsiyaning 
har qanday normasini, qoidasini hayotga tatbiq qilish, qo‘llash fuqaro hayotida, 
jamiyat hayotida, davlat hayotida muhim ahamiyat kasb etadi. Konstitutsiya 
qoidalarini hayotda qollash uchun ularning mazmun-mohiyatini, maqsadini aniq 
bilish zarur. Shundagina Konstitutsiya qoidalari to‘g ‘ri talqin qilinishi, hayotda 
qo‘llanishi mumkin. Konstitutsiya qoidalarini nafaqat noto‘g ‘ri qo‘llash, hatto 
uning normalarini noto‘g ‘ri talqin qilish ham Konstitutsiyaning buzilishiga olib 
kelishi, mamlakat manfaatiga zarar yetkazishi mumkin.
87

---

S h u n in g uchun ham Konstitutsiyamizning 16-moddasi birinchi bandida: 
«M azkur Konstitutsiyaning birorta qoidasi 0 ‘zbekiston Respublikasi huquq va 
m anfaatlariga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas», - deb 
yozib qo‘yilgan.
Konstitutsiya qoidalari nafaqat mamlakat manfaatlariga, balki fuqarolar, 
jamiyat manfaatiga zarar yetkazadigan tarzda talqin qilinmasligi kerak. Bu 
Konstitutsiyaning ustunligi prinsipining muhim shartlaridan biridir.
K onstitutsiyadagi barcha qoidalar m am lakat, fuqaro, jam iyat m an fa atlarig a 
mos ta rz d a qabul qilingan. S h u n in g uchun shu qoidalarni u la rn in g zara rig a, 
u larg a z a r a r y etk azad ig an darajada talqin qilish aslo m um kin em as. Shunday 
hoi ro‘y bersa (Konstitutsiya qoidalari noto‘g ‘ri talqin qilinsa), bu narsa 
faqat K onstitutsiyani buzish, u nga zarar yetkazish em as, 0 ‘zb ek isto n n in g
m ustaqilligi, davlat suverenitetiga, xalq xohish-irodasiga qarshi h a rak a t 
hisoblanadi.
Konstitutsiyaning 16-moddasi ikkinchi bandida «Birorta ham qonun yoki 
boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga zid kelishi 
mum kin emas», - deb belgilab qo‘yilgan.
Bu - Konstitutsiyaning ustunligini ta ’minlovchi muhim prinsip va amaliy 
choradir.
Boshqa normativ-huquqiy hujjatlar nafaqat Konstitutsiyaga, balki qonunlarga 
ham zid kelmasligi kerak. Boshqa normativ-huquqiy hujjatlar deganda, Prezident 
farmoni, qarori, farmoyishi, hukumat qarori va farmoyishi, mahalliy hokimiyat 
organlari hujjatlari, markaziy idoralar tomonidan qabul qilinadigan hujjatlar 
tushuniladi. Konstitutsiya va qonunga normativ-huquqiy hujjatlargina emas, har 
qanday boshqa hujjatlar ham zid bo‘lmasligi kerak. Sud, prokuratura organlarining 
qabul qilgan hujjatlari, jamoat birlashmalari, nodavlat tashkilotlarning hujjatlari 
ham Konstitutsiya va qonunlarga mos bo‘lishi, ularga zid kelmasligi kerak.
Konstitutsiya va qonunlarga har qanday hujjatlarning mos bo'lishi turli usul 
va vositalar orqali ta ’minlanadi. Bunda prokuratura faoliyati, Konstitutsiyaviy 
sud faoliyati muhimdir.
Sud hujjatlari: hukm, ajrim, qarorlar bekor bo‘lishining asosiy sababi ularning 
Konstitutsiya va qonunlarga mos kelmasligi, zidligidir.
Davlat o‘z faoliyatida tayanadigan prinsiplardan biri adolat bo‘lsa, ikkinchisi, 
qonuniylikdir. Qonuniylik prinsipida Konstitutsiya va qonun ustuvorligi alohida 
muhim rol o‘ynaydi. Bu masalani jamiyat, fuqaro, davlat hayotida muhimligini 
uning Konstitutsiya maxsus bobida mustahkamlanganida ham ko‘rish mumkin.
M am lakatning taraqqiyoti unda qonunlarning ko‘plab qabul qilinishiga emas, 
mavjud qonunlarga amal qilishga bog‘liqdir. Bunda fuqarolarning huquqiy ongi 
yuksak bo‘lishi muhimdir.
Mansabdor shaxslar, davlat xizmatchilarining huquqiy ongi bilimi, huquqiy 
madaniyati yuqori darajada bo‘lishi kerak. Chunki ko‘p hollarda, Konstitutsiya 
va qonunlarga zid hujjatlar idoraviy manfaatlarni ko‘zlab qabul qilinadi. Aslida
8 8

---

esa, ham m a uchun umumdavlat manfaati, xalq manfaati, fuqaro manfaati yuqori 
turishi kerak.