O. T. Husanov konstitutsiyaviy

92

---

3-§. Tashqi siyosat prinsiplarining Konstitutsiyada
m ustahkam lanishi
Yuqorida qayd etilganidek, har qanday davlatning ichki va tashqi funksiyasi 
mavjud. Tashqi funksiya tashqi siyosat orqali amalga oshiriladi. Davlatning tashqi 
siyosati uning mustaqilligiga, geografik joylashuviga, iqtisodiy salohiyatiga ham 
bog‘liq bo‘ladi. Uning qanday siyosat yuritishi ichki rivojlanishiga ham ta’sir qiladi.
0 ‘zbekistonning 
mustaqilligi 
tashqi 
siyosatni 
mustaqil, 
o‘z 
milliy 
manfaatlaridan kelib chiqib belgilash imkoniyatini vujudga keltirdi. Bu 
Konstitutsiyaviy tuzum ning muhim qismi davlat suverenitetiga taalluqli 
bo‘lganligi tufayli konstitutsiyaviy darajada mustahkamlandi. Konstitutsiyaning 
IV bobi «Tashqi siyosat» deb nomlanib, undagi 17-moddada tashqi siyosat 
prinsiplari belgilangan.
Shu moddada belgilangan prinsiplarni quyidagicha ajratish mumkin:
- davlatlarning suveren tengligini e’tirof etish;
- kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik;
- mamlakatlarning chegaralarini va daxlsizligini e’tirof etish;
- nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
- boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
- xalqaro huquqning umume’tirof etilgan qoidalarini tan olish. Bular birgalikda 
0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosati prinsiplari tizimini tashkil etadi va 
mamlakatimizning jahon hamjamiyatida tinch-totuv yashashini, ijodkorlik bilan 
s h u g ‘ullanishini ta ’minlaydi.
Bu prinsiplarning asosiy maqsadi 0 ‘zbekistonning dunyo hamjamiyatida 
tinch-totuv yashashini ta’minlash hisoblanadi. Konstitutsiyada belgilangan mazkur 
prinsiplar xalqaro hujjatlar va xalqaro huquq normalariga to‘la mos keladi.
M azkur prinsiplarga amal qilish 0 ‘zbekistonning jahon miqyosida alohida 
mavqega ega bo‘lishini ta ’minlab, tinch, osoyishta jarayonda ichki rivojlanishiga 
ijobiy ta ’sir qiladi. Chunki xalqaro miqyosda tinchlikka erishish ichki 
imkoniyatlardan, yaratuvchanlik yo‘lida foydalanishga imkon beradi.
0 ‘zbekiston mustaqil davlat bo‘lgandan boshlab biror-bir mamlakatga hududiy 
e’tirozlar qilmaganligi, o‘z navbatida, o‘zining mavjud hududi daxlsizligini 
saqlash uchun, xalqaro huquq doirasida harakat qilayotganligi mamlakatimizning 
Konstitutsiyaga amal qilib ish ko‘rayotganligini ko‘rsatadi.
0 ‘zbekiston Konstitutsiyasida davlatning faqat ichki tartibi, vazifasini 
belgilash bilan cheklanilmaganligi, davlatning tashqi faoliyati ham konstitutsiyaviy 
darajada o‘rnatilganligi konstitutsiyaviy tuzum ning barqarorligini ta’minlash 
ichki va tashqi omillarga bog‘liqligidan kelib chiqadi.
0 ‘zbekistonning tashqi siyosat prinsiplarini quyidagicha tasavvur qilish 
mumkin:
a) 
davlatning suveren tengligi deganda, har qanday davlat u qayerda 
joylashganligidan, aholisining sonidan, davlat tuzilishi va boshqaruv shaklidan,

---

davlatning iqtisodiy qudrati darajasidan qat’iy nazar, xalqaro munosabatlarda 
ular bilan bir xil munosabatda bo‘lish, ularning suveren davlatligini e’tirof etish, 
h u rm at qilish, zaru r bo‘lsa, teng hamkorlik qilish hisoblanadi;
b) kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik prinsipi turli qirg‘inbarot 
u ru sh larn in g bo‘lishini oldini oladi, ko‘plab qon to‘kilishi, vayronagarchilikka 
uchrash xavfini bekor qiladi;
d) chegaralarning daxlsizligi prinsipi. 0 ‘zbekiston o‘z Konstitutsiyasida 
o‘zining 
chegaralari, 
daxlsizligi, 
ajralmasligini 
belgilab, 
buni 
davlat 
suverenitetining ajralmas xususiyatlaridan biri sifatida o‘rnatgan. Xuddi shunday 
boshqa davlatlarning chegaralari daxlsizligini ham hurmat qiladi. 0 ‘z hududini 
boshqa davlatlar chegarasi hisobiga kengaytirishni maqsad qilib qo‘ymaydi. 
Sobiq Ittifoq davrida milliy chegaralanishi natijasida vujudga kelgan qo‘shni 
mamlakatlar va o‘z chegaralarini tan oladi;
e) mamlakatimiz tashqi siyosatining muhim prinsiplari qatoriga yana 
nizolarni tinch yo‘l bilan hal qilish va davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslikni 
kiritish mumkin.
H ar qanday masalada kelib chiqqan yoki kelib chiqishi mumkin bo‘lgan 
nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish yo‘li tanlangan. Bu faoliyat muzokaralar olib 
borish, sabr-toqat bilan ishlashni taqozo etadi. Hozirgi kunda 0 ‘zbekistonda 
diplomatik sohada ham mahoratli, yuqori malakali kadrlar tayyorlamjioqda, ular 
tajribalarga ega bo‘lmoqda va natijada har qanday nizolarni tinch yo‘l bilan hal 
etish imkoniyatlari kengaymoqda.
0 ‘zbekiston boshqa mamlakatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsipini 
dasturilamal qilib olgan va uni amaliyotda to‘liq qo‘llamoqda.
Yuqoridagi 
prinsiplar 
0 ‘zbekistonning 
tashqi 
siyosat 
prinsiplarining 
konstitutsiyaviy asoslari bo‘lib, ularning xalqaro huquqning um um e’tirof etilgan 
qoidalariga mos tushishi bu prinsiplarga yanada hayotiylik bag‘ishlaydi.
Shuningdek, 0 ‘zbekiston tashqi siyosatda xalqaro huquqning boshqa 
um um e’tirof etilgan qoidalari va normalariga asoslanishi ham Konstitutsiyada 
yozib qo‘yilgan (17-modda).