Azərbaycan türkləRİNİN

es
– ―ağıl‖ , ‖zə ka‖ 
k ul
– ―xan titulu‖ və 
bit
– ―boy at‖ ―böyü‖ 
sözlərindəndir.
Q n 
u r. Skiflərdə bir ça rın adı. (He rodot, IV, 76). Türkcə qun – ―knya z‖, ―başçı‖ və ur 
– ―oğul‖, ―varis‖ sözlərindəndir.
S k i l i r. 
Skiflərdə bir çarın adı. Türkcə
 es
– ―ağıl‖, ‖ zəka‖, ―dərrakə‖, 
k ul
- ‖xan titulu‖ və
 
ur
– ―oğul‖, ‖varis‖ sözlərindəndir.
P o l l a k. 
(Skilurun oğlu). Türkcə
 bələk
– ―hədiyyə‖, ‖ baxşeyiş‖ (100, 117) (burada a llah ın 
ata –anaya göndərdiyi hədiyyə nəzərdə tutulur) sözündəndir. Eranın əvvəllərində 
Şimali Qafqazda türk suvarlarda Bolax xan ın adı ilə müqayisə olunur.
O 
k t a m a s a d. Skiflərdə b ir çarın adı (Herodot, IV, 80). Türkcə u k – ―oğul‖, 
―varis‖, ―tomay- ―bəzək‖ (100) və şad - ‖vəliəhd‖, ―şahzadə‖ sözlərindəndir. 
K a r a s t o 
s. Skiflərdə b ir şə xs adı (39, 339). İran mənşəli ad sayılır və ―ə kiz olan‖ kimi 
məna landırılır. Ad Karast ko mponentindən və yunanca 
–os
adlı hal şəkilçisindən 
ibarətdir. Tü rkcə
k ara
– ―qara‖ (―qara‖ sözünün burada hansı mənada işləndiyini 
müəyyən etmək çətindir) və 
şat
– ―şahzadə‖, ―vəliəhd‖ sözlərindəndir. Sa rmatla rda 
Karakst şəxs adı ilə qurulmuş və mənaca eynid ir. Monqollarda XIII əsrdə Karakat, 
Karakçin (28, 18, 45) şəxs adları ilə müqayisə olunur. Qədim türklərdə ço xlu 
Qaraxan, Karaşat şəxs adları olmuşdur.
A r i a n t. Skiflərdə bir ça rın
adı (Herodot, IV, 81). İran mənşəli ad sayılır və farsların əcdadları – Ari etnonimi 
ilə əlaqə ləndirilir (39). Türkcə
əryən
– ―ərsəyə çatmış, lakin evlən mə miş oğlan‖ 
sözündəndir.Adın sonundakı ―t‖ səsi, görünür, danışıqda əlavə olunmad ır.
S k o p a s. Skiflərdə bir ça rın
adı (Herodot, IV, 120). Türkcə
 eşik , eşiq
– ―allahın dərgahı‖, ―ev - eşik‖ (166, I, 
197 - 198) və 
baş
– ―başçı‖ asözlərindəndir.
T a r q i t a y. Er. əv. VII 
əsrdə skif çarlarından birin in adı (Herodot, IV, 5). İran mənşəli ad sayılır. V. İ. 
Abayev onu ―uzun müddət qüdrətli‖ (39, 306) kimi mənalandırır. 
E.A.Qrantovskiyə görə, (88,52) farsca 
tiqra
– ―ucu şiş‖, ―ox‖ sözündəndir.Türkcə
tarqa, 
tariqə
- 
―ağıllı‖, 
―idraklı‖,‖mühakiməli‖, 
―düşüncəli‖, 
―sağlam‖, ‖cəld‖,‖diribaş‖, ‖çevik‖, ―fəndkir‖, ―şux‖ (166, III, 240) və
tay
– 
―kimi‖, ―sanki‖ sözlərindəndir. VII əsrin əvvəllərində türk avarların xan ı Bayan 
xanın Bizansa göndərdiyi səfirin ad ı da Tarqitiy idi (72, 181). XIII əsrdə monqol 
əmiri Tarağay və b. şəxs adları ilə müqayisə olunur.
T i q r a t a y. Skiflərdə b ir məşhur qadının adı (Po liyen, VIII, 55). İ 
ranmənşəli ad sayılır və ―qüdrətli o x‖ kimi mənalandırılır (39, 306). Tü rkcə 
tiriqə, 
diriqə
- ―çevik‖, ―cə ld‖, ―diribaş‖ (166, III, 240) və 
tay
sözlərindəndir.
K o l a k s a y. Çar Tarq iyatın oğlunun adı. İran mənşəli ad sayılır, fars 
dilində 
hvar
– ―günəş‖ və 
k say
– ―şah‖ sözlərindən ibarət olduğu yazılır. Göstərilir 
ki, farslarda Xurşid adı ilə u zlaşır (39). Halbuki Xurşid adı fars sözü yox, 
sanskritcə 
qurusiddhaquru
– ―rəhbər‖ və 
siddha
– ―sehrbazlığa yiyələn miş‖ 

---

109 
sözlərindəndir. Ad
“kolak”
(əslində isə 
k ulak
) və 
“say”
hissələrindən ibarətdir. 
―Kulak‖ ko mponenti qədim türkcə 
k ul
– ― xan t itulu‖ sözü (müqayis ə et: türk 
xaqanı Ku ltəkin, ―Kitabi Dədə Qorqud‖ da Kulbaş və s.), ―a‖ birləşdirici səsindən 
və qədim türk dillərində hakim nəslə mənsub şahzadələr üçün t itul b ildirən
“ku”
(149, 128) sözündən ibarətdir. Deməli, bizcə Herodotun ―Kolak‖ kimi yazd ığı 
ko mponent əslində ―Kula ku‖ o lmaqla hun xaqanı Xuluqu (er.əv. 85-68 –ci illər), 
Şərqi türk xaqanlığ ının xanı Ku luq- Çur (VII əsrin 80-ci illəri) və XIII əsrdə 
Çingizxan ın nəslindən Hulaku çəxs adları ilə müqayisə oluna bilər. Qədim türkcə 
―kuluq‖ isə (məsələn, XI əsrdə qədim uyğurca)