Burilishlarning qo‘sh tayanchli fazalari. Uloqtiruvchi birin chi
burilishni bosqon gavdaning o‘ng tomonida yelka bo‘g‘imi baland-
ligi gacha tushgan paytidan boshlaydi. Qolgan burilishlar oldingi
burilishlardan keyin, o‘ng oyoqni yerga qo‘yishdan boshlanadi
va bunda bosqon shari o‘ng tomonda taxminan yelka bo‘g‘imi
balandligida yoki undan yuqoriroqda bo‘ladi. Bu paytda gavda chapga
engashadi, oyoqlar sal bukilgan bo‘ladi, lekin chap oyoq o‘ng oyoqqa
nisbatan ko‘proq bukilgan.
Burilishga kirish. Hamma burilishlar ham uloqtiruvchining
elka bo‘g‘imini chapga aylantirishi bilan boshlanadi. Uloqtiruvchi
bosqonni pastga eng quyi nuqtagacha siljitib, elka kamarini tos
bilan bir tekislikda joylashadigan holatgacha chapga buradi va chap
oyog‘ini yozib, gavdasini bir oz orqaga tortadi. Har bir burilgan sayin
bosqonning tortish kuchi (markazdan qochuvchi kuch) orta borishi
tufayli gavda orqaga ko‘proq tortila boradi. Bosqonning eng quyi
nuqtasi birinchi burilish vaqtida uloqtiruvchidan o‘ng va pastroqda,
uning tosiga nisbatan taxminan 30-40
0
holatida bo‘ladi. Burilish
vaqtida bolg‘aning aylanish sathi chapga siljishi sababli quyi aylanish
tomoniga qarab siljishi mumkin. Eng yaxshi uloqtiruvchilarda bu
nuqta tananing o‘rta chizig‘idan (sagittal yuzadan) siljib o‘tmaydi,
lekin uchinchi burilishda unga yaqinlashuvi mumkin. Agarda bu
480
nuqta tananing o‘rta chizig‘idan o‘tsa, bosqon harakatini tezlashtirish
qiyinlashadi. Uloqtirish natijasi ham past bo‘ladi.
Uloqtiruvchi yelka kamarini toki tos sathi bilan tenglashguncha
chapga buradi. Qo‘llarini oldindan-o‘ngdan siljitadi chap qo‘l bosqon
bilan yaxlit chiziq tashkil qiladi; oyoqlar yarim bukilgan, chap oyoq
o‘ng oyoqqa nisbatan ko‘proq bukilgan holatda bo‘ladi. Bu paytda
bosqon shari sportchining chap qo‘l bosqon bilan yaxlit chiziq tashkil
qiladi; oyoqlar yarim bukilgan, chap oyoq o‘ng oyoqqa nisbatan
ko‘proq bukilgan holatda bo‘ladi. Bu paytda bosqon shari sportchining
o‘ng oyoqning tizzasigacha pastga tushadi.
Burilishlar vaqtida boshni dastlabki aylantirishdagi kabi to‘g‘ri
tutish kerak. Boshni sal chapga qiyshaytirish mumkin, lekin har doim
bolg‘a tomonga qarab turish lozim.
Yelka kamari tos bilan bir (frontal) yuzaga o‘tgan zahoti, uloqtiruvchi
chap oyoq tovonida va o‘ng uchida chapga aylana boshlaydi. Buning
natijasida chap qo‘l bilan bir chiziqda turgan bolg‘a ham chapga qarab
tortiladi.
Uloqtiruvchining ikkala oyoqda aylanishi gavda chapga burilib
bo‘lguncha davom etadi (birinchi burilishda dastlabki holatdan 90
0
,
ikkinchi va uchinchi burilishda esa 75
0
-80
0
gacha). Uloqtiruvchi chapga
aylanish bilan bir vaqtda oyoqlarini tizza bo‘g‘imidan sal yozadi. Tana
og‘irligi chap oyoqqa o‘tadi. Shunday keyin chala yozilgan o‘ng oyoq
bilan siltanib, faqat chap oyoqqa o‘tadi.
Birinchi burilishda bosqon shari uloqtiruvchining dastlabki
holatidan chap tomonda yelka bo‘g‘inlari balandligigacha ko‘tariladi.
Ikkinchi va uchinchi burilishlarda esa yelka bo‘g‘inlaridan ancha
pastda bo‘ladi.
Uloqtiruvchi har bir burilishda bir yarim-ikki poy orqaga, uloq-
tirish tomoniga siljiydi. Burilishlar vaqtida o‘ng oyoq poyi chap
oyoq qa yaqinlashtiriladi. Demak, uloqtiruvchining poylari uloqtirish
yo‘nalishida ikki parallel chiziq bo‘ylab emas, balki taxminan shu
yo‘nalishda bir-biriga yaqinlashuvchi chiziqlar bo‘ylab siljiydi. Poy
uchlari sal kerilgan bo‘ladi.
Uloqtiruvchining qo‘sh tayanch fazasida aylanishni tezlashtirishda
qatnashuvchi yirik muskul gruppalarining ishi uchun qulay sharoit
481
vujudga keladi. Shuning uchun har bir burilishning qo‘sh tayanch
fazasi bosqonni tezlashtirish uchun eng qulay holatdir.