Volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
450 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
lug’aviy birliklaming alohida turi tarzida qaralishiga e’tiroz bildiradi hamda termin-
funksiya, leksik birliklar o‘llanishining bir qo‘rinishi, degan g‘oyani ilgari suradi (Gak, 
1972; 68 -71). 
V.P.Danilenkoning e’tirof etishicha, jamiyatda sodir bo‘ladigan har qanday 
jarayonning in’ikosi dastavval terminologiyada o‘z ifodasini topadi yoki muayyan 
terminlaming tranformatsion o‘zgarishi oqibatida voqelanadi (Danilenko, 1971; 9). 
D.Lottening ishlarida terminga alohida belgi sifatida emas, balki aniq sistemaning 
a’zosi shaklida qarash, munosabatda bo’lish zarurligi ta’kidlangan. 
Uning fikriga muvofiq mazmun planidagi sistemli munosabatlar terminlaming 
sistem xarakterga egaligini belgilaydi. Terminlaming terminlar sistemasidagi o‘mi, 
mavqei muayyan tushunchaning tushunchalar sistemasidagi o‘mi, mavqei bilan 
aniqlanadi. 
Terminologiya turli-tuman maktab, ilmiy yo‘nalish va aniq fikrlarga xos ketegorial 
apparatni ifodalovchi, terminlar sistemasiga birlashgan maxsus tushunchalar yig‘indisi, 
majmui tarzida qaraladi (Lotte, 1961).
Hozirgi tilshunoslikda yangi terminlaming paydo bo‘lishi, ulaming hayotga tatbiq 
qilinishidagi to‘siqlar, yasalish prinsiplari va usullari xususida turfa g‘oyalar, nuqtai 
nazarlar ko‘zga tashlanadi. 
Termin so‘zi interpretatsiyasining substansional, funksional, dervatsion, semantik 
va pragmatik prinsiplari e’tirof etilmoqda. 
Substansional nuqtai nazar vakillariga ko‘ra, termin maxsus so‘z yoki so‘z 
birikmasi bo‘lib, boshqa nominativ birliklarga nisbatan bir ma’noliligi, aniqligi, 
sistemliligi, kontekstdan xoliligi va emotsional jihatdan neytralligi bilan ajralib turadi. 
Funksional nuqtai nazarga binoan terminlar maxsus so‘z emas, balki maxsus 
funksiyaga ega so‘zlardir; terminning o‘mi(roli)ni istalgan so’z bosishi, o‘ynashi 
mumkin. 
Derivatsion nuqtai nazar terminlarning yasalish jarayonlari bilan chambarchas 
bog‘langan. Ushbu g‘oya tarafdorlarining fikricha, termin nafaqat oddiy so‘zning 
varianti, shuningdek, yangi, o‘ziga xos spetsifik belgilarga ega maxsus yasalgan birlik 
sifatida ham tan olinadi. Yangi terminlaming yuzaga chiqish sabablari yangi realiyalami 
ifodalash ehtiyoji bilan baholanadi. 
Terminga muayyan talablar qo‘yiladi, ushbu jihat uni umumtil va lahja hamda 
shevalardagi oddiy so‘zlardan ajratib turadi. 
Nomenklatura terminologiyaga nisbatan yangi kategoriya hisoblanadi. 
Har qanday soha nomenklaturasi shu sohaga oid barcha tur nomlarini o‘zida 
mujassam etadi. Ulaming miqdori haddan ortiq darajaga yetganda, maxsus strukturani 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2