Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

 
 
 
 
 
 
5.18-rasm. Vaqt belgili vibrogramma. 
Birinchi chastotadagi tebranishlar davri 
=
=
=
1
1/
1/ 5.08
0,197 .
T
n
c
Ikkinchi chastotaning tebranishlar davri 
=
=
=
1
2
0,1
0,1
0, 032 .
3,12
T
c
n

---

183 
Birinchi chastotasi 
=
=
=
1/
1/ 0,197
5, 08
f
T
Гц
ikkinchi chastota 
=
=
=
1
1
1/
1/ 0, 032
31, 2
f
T
Гц
Tebranishlar amplitudasini aniqlash.
Vibrogrammada (ossillogrammada) 
tebranishlar amplitudasini aniqlash yarim to‘lqinlarning ikki qo‘shni uchlari orasidagi 
masofani o‘lchash talab etiladi. Shu masofaning yarmi amplitudaga tengdir. Bir qator 
hollarda amplitudani shunday usulda aniqlash ayrim xatoliklarga sabab bo‘ladi, bu 
xatoliklar vibrogramma uchlari orasidagi masofani o‘lchash aniqligi bilan bog‘liq. Bu 
masofani aniqlashtirish uchun vibrogramma chiziqlarining qalinligini hisobga olish 
zarur, buning uchun vibrogramma chizig‘i qalinligining o‘rtasidan o‘tuvchi chiziqlar 
orasidagi masofa o‘lchanadi. 
Amplitudani aniqlash aniqligi uchun vibrogrammani yozish masshtabi katta 
ahamiyatga ega, shuning uchun asbobning imkoni boricha maksimal 
kattalashtirishdan foydalanish tavsiya etiladi. 
Konstruksiyaning xususiy tebranishlari chastotasini tajribada aniqlash.
Xususiy tebranishlar chastotasi konstruksiyalarning mazkur sharoitlarda foydalanish 
uchun yaroqliligi to‘g‘risidagi masalani hal qilish uchun muhim ahamiyatga ega. 
Xususiy tebranishlar chastotasiga bog‘liq ravishda konstruksiyaning rezonans 
hodisalarni hisobga olgan holda u yoki bu yuklanish ostida ishlashi mumkinligi 
to‘g‘risidagi masalani yechish mumkin. 
Konstruksiyalar xususiy tebranishlari chastotasini aniqlshning ikki usuli 
mavjud: yuklanishni oniy qo‘yish usuli va rezonans usuli. 
Tadqiq etilayotgan konstruksiyaning birinchi usul bo‘yicha xususiy 
tebranishlari chastotasini aniqlash uchun unga zarbaviy yuklanish qo‘yiladi, bu 
so‘nuvchi tebranishlarni hosil qiladi. Olingan vibrogrammani ishlash natijasida 
xususiy tebranishlrning chastotasi va davri oson aniqlanadi. 
Tebranishlar davrini aniqlash uchun vibrogrammaning dastlabki ikkita yarim 
to‘lqinlari e’tiborga olinmaydi, chunki ularga turlicha o‘tuvchi jarayonlar ta’sir 
ko‘rsatadi. Vibrogrammaning qolgan qismi umumiy qonuniyatga bo‘ysinadi va unga 
ko‘ra tebranish davrini aniqlash mumkin. 5.19-rasmda ko‘rsatilgan vibrogrammada 
konstruksiyaning xususiy tebranishlari davri quyidagiga teng: 
4T=1,05 
c
, 
T
=1,05/4=0,262 
c
, 
bu yerda: 1,05 
s 
– vibrogrammaning to‘rtta to‘lqiniga mos keluvchi vaqt bo‘lagi. 

---

184 
f
=1/
T
=1/0,262=3,81
 Gs.