Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

 
 
 
 
 
 
7.9-rasm. Payvand chokda yoriqlarning uzunligini yoki yaxshi payvandlanmagan joylarni 
aniqlash sxemasi:
1-buyum; 2-shup; 3-payvand choki;4-yoriq; 5-ekranda nuqsondan kelgan signal; A,B,V–shupning 
turlicha joylashtirish; a- amplituda
. 
Yoriqlarning joylashishi chuqurligini shuplarni chetki holatlarida, elektronnurli 
trubkadagi signat amplitudasi maksimal qiymatining yarmiga teng bo‘lgandagi ikkita 
o‘lchamlari farqiga ko‘ra aniqlanadi. Shup o‘rnatilgan chetki nuqtalar va chokdagi 
nuqsonlar o‘qi orasidagi masofani bilgan holda nuqsonning chokda joylashishi 
chuqurligi:
β
ctg
l
l
h
h
h
)
(
1
2
1
2
−
=
−
=
tenglamasidan topamiz. 

---

227 
Yoriqlar va yaxshi payvadlanmagan joylar ko‘rinishidagi nuqsonlar shup 
nuqsonga nisbatan to‘g‘ri burchak ostida joylashganda yanada aniqroq ko‘rinadi. Bu 
holda elektronnurli trubka zkranida ultratovushli nurning maksimal aksi hosil 
bo‘ladi. Shupning o‘rnatilishi va nuqson orasida burchak kamaytirilganda qabul 
qilinayotgan energiyaning miqdori kamayadi va elektronnurli trubka ekranidagi 
signal keskin tushib ketadi. Shupni o‘rnatilishining turli holatlarida ekranda gaz 
bo‘shliqlaridan shlakli kirishmalar ko‘rinishidagi nuqsonlar va dumaloq chegarali 
boshqa nuqsonlar ko‘rinadi. Agar chokdagi bo‘shliqlari va shlakli va shlakli 
kirishmalar to‘plamlar ko‘rinishida uchrasa, defektoskop ekranida bir nechta 
signal 
paydo bo‘ladi (7.10 - 7.11-rasm).
 
7.6. Yangi avlod ultratovush asboblari 
 Mustahkamlikni tekshirish uchun “Pulsar-1.1” 
ultratovushli asbob 
qurilish ob’yektlarida beton, g‘isht va 
boshqa materiallarning (GOST 17624, GOST 24332) 
mustahkamligi va zichligini nazorat qilishda, texnologik 
nazorat paytida, binolar va inshootlarni tekshirishda 
ultratovush tezligining anomal pasayishi bo‘yicha 
defektlarni aniqlash uchun mo‘ljallangan (7.12-rasm). 
Asbobning asosiy qo‘llanish sohalari: 
-texnologik nazorat paytida beton mustahkamligini 
GOST 17624-87 “Betonlar.