Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

7.5. Materialdagi turli xil nuqsonlarni aniqlash 
Impulsli ultratovushli sinov usuli beton strukturasi (tuzilishi) va 
mustahkamlgining vaqt o‘tishi bilan va tashqi muhit ta’siriga bog‘liq ravishda 
o‘zgarishini uzoq muddatli kuzatishlardan keng foydalanilishi mumkin. Bu holda 
ko‘rsatishlarning tarqoqligi namunalarni sinashda olinadigan ko‘rsatishlarning 
tarqoqligidan ancha kam bo‘ladi, bundan tashqari ko‘p miqdordagi namunalarni uzoq 
vaqt saqlab turish amaliy jihatdan imkoni yo‘qdir. 
Temir beton konstruksiyalarda, yo‘l qoplamalarida va h.k. larda 
yoriqlarning 
chuqurligini aniqlash uchun 
ultratovush usulidan foydalanish mumkin. Sirtki 
yoriqlarning chuqurligi quyidagi: 
2
2
2
l
ct
h
−






=
,formula bo‘yicha aniqlanadi,
bunda, c – tezlik; t – vaqt; 
l
- o‘zggartkich va yoriq cheti orasidagi masofa. 
Bunga o‘xshash sinashlar etalon namunalarni tayyorlash bilan birga olib 
borilib, ularda berilgan o‘lchamdagi yoriqlar o‘xshatib yasaladi.

---

226 
Payvand choklarida nuqsonlarning o‘lchamlarini aniqlash.
Aniqlangan 
nuqsonlar payvand chokida uzunligiga, yopish chuqurligiga va joylashish tavsifiga 
qarab tekshiriladi. 
Yoriqlarning va yaxshi payvadlanmagan joylarning uzunligi quyidagi tarzda 
aniqlanadi (7.9-rasm). Chokka perpendikular ravishda turli xil holatlarda prizmatik 
shup o‘rnatiladi va uni chok bo‘ylab surib, bir vaqtda uni ikkala tomonga aylantirib, 
elektronnurli trubka ekrani kuzatiladi. Ekranda eng kata amplitudali signal paydo 
bo‘lganda shupni yana chok bo‘ylab to ekrandagi maksimal signal taxminan ikki 
marta kichraygan holat qayd qilinguncha o‘nga va chapga surib turiladi, shu joylarda 
yoriqning chegaralari belgilanadi. Agar aniqlangan nuqson notekis kesimga ega 
bo‘lsa yoki mayda gaz pufakchalaridan yoki shlakli kirishmalardan iborat bo‘lsa, u 
holda barcha nuqson to‘plamlarning umumiy o‘lchovi aniqlanadi.