Bolalar o‘yiniga tarbiyachining rahbarlik qilishi buxdupi maktabgacha ta’lim
Yüklə 50,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit so`zlar
|
MAKTABGACHA YOSNDAGI BOLALARDA ATROF- MUHIT ORQALI EKOLOGIK DUNYOQARASHNI SHAKLLANTIRISH Kamilova. G. A- BuxDUPI maktabgacha ta`lim kafedrasi dosenti, p.f.n Annotasiya : Ekologik tarbiyalash tarbiyalanuvchilarda tabiatni muntazam kuzatib borishga qiziqishni uyg‘otadi, tabiatni himoya qilish uchun kurashishga, uning go‘zalligini asrab-avaylashga olib keladi. Maqolada maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga atrof- muhit orqali ekologik dunyoqarashni shakllantirish masa-lalari yoritilgan. Kalit so`zlar: ekologik dunyoqarash, maktabgacha ta’lim yoshi, atrof-muhit, savodxonlik , madaniyat, ta’lim va tarbiya, tabiat, ob’ektl. Ma’lumki, bola shaxsi o‘zaro va bioijtimoiy munosabatlar tizimida tarkib topadi. Bu munosabatlarni keltirib chiqaradigan asosiy manba - bolaning hissiy bilish jarayoni va o‘yin faoliyatidir. Demak, bola shaxsiga xos bo‘lgan barcha psixologik holat va jarayonlar ijtimoiy hayot hamda atrof-muhit ta’sirida vujudga keladi. Bola o‘z faoliyati jarayonida o‘zini o‘rab turgan tabiiy va antropogen narsalar va hodisalar mohiyatini bilib oladi. Bolaning atrof-muhitni hissiy bilish jarayoni o‘z mohiyati va xususiyati jihatidan bir-biridan shartli farq qiluvchi uch bosqichdan iborat bo‘. Zero, hissiy bilish bolaning sezgilariga bevosita ta’sir etgan tashqi atrof- muhit (tabiat) va uning alohida xossalarining ko‘rinishlar, qiyofalar, tasvirlar, manzaralar shaklida ongida aks etishidir. Mazkur yoshdagi bolalarning fikrlashi va hissiyotining yuqoriligi ularda birgalikda qayg‘urish, kechayotgan hodisalarga mansublik hissini keltirib chiqaradi. Shu sababli bolalarda atrof-muhit hodisalari va odamlarning hatti-harakatlariga qiziqishni ilk bolalik davridan uyg‘otish va ularga nisbatan hissiy-ijobiy munosabatni shakllantirish talab etiladi. Bola o‘zini o‘rab turgan atrof-muhit va tabiatning muayyan xossalarini: havoning issiq- sovuqligini terisi bilan, suyuqliklarning ta’mini tili bilan, havodagi hidni burni bilan, tabiatdagi xilma-xil ob’ektlarning rangini ko‘zi bilan, tovushlarni qulog‘i bilan sezib, ya’ni mazkur xossalar bolaning besh turli sezgisiga ta’sir etib, shu a’zolarda joylashgan asab hujayralari orqali bosh miyasiga borib yetib, natijada miyada tabiatning ayrim xossalari to‘g‘risida bilim paydo bo‘ladi, ularning ko‘rinishlari, qiyofalari, tasvirlari, manzaralar vujudga keladi. Falsafiy-psixologik nuqtai nazardan bola bilimining manbai sezgidir. Chunki bola atrof- muhit haqidagi dastlabki bilimlarni o‘z sezgilaridan oladi. Bolaning atrof-muhit haqidagi boshqa birmuncha murakkab bilimlari mana shu dastlabki maktabgacha bilimlari asosida vujudga keladi. Demak, bolani tabiiy va antropogen muhit bilan bog‘lovchi eng birinchi yo‘l ham atrof- muhitdagi ob’ektlar va hodisalarni sezishdir.Atrof-muhitdagi ob’ektlar va hodisalarni idrok etish sezishga nisbatan birmuncha murakkab jarayon. Idrokda ob’ektlar yoki hodisalar butun holda aks etadi, ya’ni ularning yaxlit manzarasi, tasviri vujudga keladi. Masalan, yomg‘ ir, qor manzaralari va h.k. Xususiy tasavvurlar atrof-muhitdagi aniq ob’ektlar tasviri, manzarasidir. Ular aniq ob’ektlarni, masalan, aynan daraxtni, yo‘lni, ko‘prikni, soyni, ariqni, ko‘chani, mahallani aks ettiradi. Shuningdek, ayni paytda ko‘cha yoki mahalla hududining tabiati va kishilar hayotini ham aks ettiradi. Natijada bola ongida muayyan hududlarning hajmdor yoki hajmsiz, rangli yoki rangsiz, aniq yoki noaniq shakldagi manzaralari hosil bo‘ladi va bu jarayon vaqt va tajribaga bog‘liq holda tiniqlashib boradi. Demak,maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni atrof-muhit bilan tanishtirish jarayonida ularning hissiy bilishiga tayanilib ish ko‘riladi va shu asosda Document Outline
Yüklə 50,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|