Pedaqoji universitetləRDƏ bakalavriat səVİYYƏSİ ÜZRƏ

XX Mövzu:
Abbas Səhhətin həyatı və yaradıcılığı. 
Həyatı. Ədəbi-mədəni mühiti. Yaradıcılığı: “Sınıq saz” orijinal 

---

97 
əsərlərinin toplusu kimi. Ədəbi görüşlərinin formalaşmasında 
Qərb ədəbiyyatı ilə tanışlığın rolu. F.Köçərli ilə əlaqələrinin 
estetik düşüncəsinə təsiri.
Şeirlərində hüzn, kədər, pərişanlıq motivləri ( “Oxu-
cularıma”, “Tərcümeyi-halım”, “Bəyani-hal”, “Şikayət” və s.). 
Zəmanədən şikayətləri. Vətəndaşlıq amalını təcəssüm 
etdirən şeirləri.
“Əhmədin qeyrəti” poemasının mövzusu. Əsərdə milli 
azadlıq uğrunda mübarizə ideyası. Poemada realist təsvirə meyl. 
“Şair, Şeir pərisi və Şəhərli” poeması. Əsərdə sənətkar və 
sosial mühit problemi. A.Səhhətin romantik düşüncələrinin 
simvolik ifadəsi. Şair, Şeir pərisi və Şəhərli obrazlarının estetik 
“yük”ü. Əsərdə sənətdə estetizm, sənətin ictimai həyatla əlaqəsi, 
sənətin vətəndaşlıq qayəsi haqqında düşüncələr. Şair sənət yolunu 
müəyyənləşdirməyə çətinlik çəkən sənətkarın obrazı kimi. 
Romantik bədii düşüncə Şeir pərisi obrazında. Poemada 
sənətkarın vətəndaşlıq missiyasını simvollaşdıran obraz- Şəhərli. 
Şair 
obrazındakı 
avtobioqrafizm. 
Əsərin 
bədii-struktur 
xüsusiyyətləri. 
A.Səhhət peyzaj ustası kimi ( “Bahar axşamı”, “Dərya 
kənarı”, “Yay gecəsi” və s). 
Tərcümələri. “Məğrib günəşləri” bədii tərcümə toplusu 
kimi. 
Uşaq şeirləri. Ədəbi-tənqidi məqalələri. 
Bədii nəsri. Bizə gəlib çatmayan nəsr əsərləri haqqında 
məlumat. 
XXI Mövzu:
Abdulla Şaiqin həyatı və yaradıcılığı. 
Həyatı. Yaradıcılığı: Yaradıcılıq mərhələləri. Sovet 
dövrünəqədərki əsərlərində A.Şaiq Azərbaycan romantizminin 
böyük nümayəndələrindən biri kimi.
Şairin ilk romantik əsəri- “İki müztərib, yaxud əzab və 
vicdan”. Əsərin janrı və srtukturu. Əsas obrazları və süjet xəttinin 
əsasında duran hadisə. Süjetin inkişafının və qəhrəmanların 
xarakterinin romantik təbiətini müəyyən edən xüsusiyyətlər. 

---

98 
“İki müztərib, yaxud əzab və vicdan” əsərini Alman 
romantizminin nümunələri ilə bağlayan cəhətlər.
“Şair və qadın” A.Şaiqin ilk romantik əsərləri sırasında. 
Bu əsəri A.Səhhətin “Şair, Şeir pərisi və Şəhərli” əsəri ilə 
bağlayan və ayıran cəhətlər. Əsərdə qərb aləminin, insanın fərdi 
yaşantılarının romantik əksi.
A.Şaiqin romantik lirikasında “qəmin poeziyası”. 
“Məzlumların göz yaşı”na artan diqqət romantik şeirin təbiəti 
kimi. “Qış gecəsi”, “Gələcək qorxusu” və b. şeirlərində təbiətin 
amansızlığı ilə üz-üzə qalan məzlum insanların obrazı.
“Qəmin poeziyası”nda “Nişanlı qız” şeirinin yeri. Şeirdə 
ədəbi təsirlənmənin mənbəyi.
“Vərəmli həyat”, “Şikayətlərim” və b. şeirlərində 
romantik lirik qəhrəmanın ictimai mühit haqqında düşüncələri. 
Şaiqin romantik qəhrəmanı Yerlə Göy arasında ( “Ülkər”, 
“Bir ulduza” və s). 
“Bəxtsiz rəfiqəmə”, “Noheyi-iştira”, “Yad et məni” şeirlə-
rində və “Şair və qadın” mənzum pyesindəki avtobioqrafizm. 
İctimi-siyasi həyatın romantik plandakı əksi ( “Vətən”, 
“Hürriyyət pərisinə”, “İyirminci əsrə xitab”, “Əsrimizə xitab” və 
s). 
“Həpimiz bir günəşin zərrəsiyiz” şeirinin A.Şaiqin 
romantik lirikasındakı yeri. Əsərin ümumbəşəri məzmunu. Şeirdə 
“bəşəri qardaşlıq” ideyasına Qurani-Kərim fəlsəfəsindən nüfuz. 
Şeirdə ədəbi təsirlənmənin mənbəyi. Novalisin şeiri ilə A.Şaiqin 
dini dünyagörüşünün ifadəsi baxımından bir-birini tamamlayan 
cəhətləri. 
“İblisin hüzurunda” və “İdeal və insanlıq” əsərlərində 
İnsan xislətinin bədii tədqiqinə cəhd. İblis və ya Şeytan insanın 
xislətindəki Şərin simvolik-bədii təcəssümü kimi. İnsan-İblis ( 
“İblisin hüzurunda”), İnsanlıq və Şeytan ( “İdeal və insanlıq”) 
obrazlarında simvollaşan Xeyirlə Şərin mübarizəsi. “İdeal və 
İnsanlıq” əsərindəki şərti obrazlar silsiləsinin ideya-məzmun 
“yük”ü.

---

99 
Şaiqin “Yazıya pozu yoxdur”, “Simurq quşu” əsərlərində 
folklor motivlərinin romantik bədii təcəssümü.
“Ədhəm” poeması və “Qafqaz çiçəyi” pyesi Qafqazın 
dağlı xalqlarının həyatından, milli adət-ənənələrindən bəhs edən 
əsərlər 
kimi. 
“Ədhəm” 
poemasındakı 
“qonaq 
qatilin 
bağışlanması” sujetinə verilən romantik bədii həll. Əsərdə 
Ədhəmin mənəvi əzablarının romantik əksi. Poemanı H.Cavidin 
“Ana” pyesi ilə bağlayan və ayıran cəhətlər.
“Qafqaz çiçəyi” əsərində şəxsiyyət azadlığı ilə milli 
azadlıq uğrunda mübarizə idealının romantik sintezi. “İki 
familiyanın məhvi” poemasında vaxtını keçirmiş adət-ənənələr 
romantik təhlilin predmeti kimi. İnsan taleyinə patriarxal 
qanunlar çərçivəsində romantik baxış.
Bədii nəsri. “Məktub yetişmədi” və “Köç” hekayələri. 
“Köç”də idillik həyat təsvir predmeti kimi. Əsərdə gerçəkliyin 
romantikası və romantik üsluba məxsus səciyyəvi əlamətlər. 
“Əsrimizin qəhrəmanları” romanı. Romanda Azərbaycan 
burjuaziyasının həyatı “atalar və oğullar” problemi kontekstində. 
A.Şaiqin uşaq ədəbiyyatı sahəsində fəaliyyəti. Pyesləri, 
mənzum nağılları, şeirləri. 
Şairin Sovet dövrü yaradıcılığı haqqında.