O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta masxus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti u. V. G‘afurov, M. Sh. Xalilov, Sh. Boymurodov
Daromad solig‘ining maqbul darajasini aniqlash
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Daromad solig‘ining maqbul darajasini aniqlash. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq solish ob’ekti va bazasini aniqlash tartibi. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq solish ob’ekti bo‘lib bevosita soliq to‘lovchining jami daromadi hisoblanadi. Bunda, soliq davlatimiz rezidentlari bilan bir qatorda norezidentlaridan ham undiriladi. Ammo ushbu ikki guruhdagi shaxslar uchun jami daromad tavsifi bir biridan farq qiladi. Agar soliq to‘lovchi shaxs O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo‘lsa, unda jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq solinadigan ob’ekt bo‘lib uning davlatimiz hududidagi, shuningdek, xorijiy davlatlardagi ish beruvchisidan olgan daromadlari hisoblanadi. Agar soliq O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo‘lmagan shaxsdan undirilsa, bunday holatda jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i uning faqat O‘zbekistondagi ish beruvchisidan olgan daromadi asosida undiriladi. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq solinadigan bazani aniqlashda, soliq to‘lovchi shaxs tomonidan olingan barcha ko‘rinishdagi daromadlari, ularning qanday ko‘rinishda - naqd pul yoki natural ko‘rinishida olinganidan qat’iy nazar, hisobga olinadi. 2020-yilda daromad solig‘ini hisoblab chiqarish O‘zbekiston Respublikasi rezidentlari bo‘lgan jismoniy shaxslar uchun soliq solinadigan bazani hisoblashda Soliq Kodeksining 378-moddasida nazarda tutilganidek, soliq imtiyozlari inobatga olinadi. O‘zbekiston Respublikasi norezidentlari bo‘lgan shaxslar uchun jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bazasi hisoblanganda, mazkur imtiyozlar inobatga olinmaydi. 106 Soliq solinadigan bazani aniqlashda jismoniy shaxs tomonidan naqd pul va natural ko‘rinishida, shuningdek moddiy yordam ko‘rinishida olingan barcha daromadlar inobatga olinishi kerak. Agar daromadlar xorijiy valyutada ko‘rsatilgan bo‘lsa, ular daromad olingan haqiqiy sanada belgilangan Markaziy Bank kursi bo‘yicha milliy valyutada qayta hisoblanishi kerak. Turli soliq stavkalari uchun soliq bazasi yil boshidan ortib boruvchi yakun bilan alohida aniqlanadi. Aniqroq tushunchaga ega bo‘lish uchun, O‘zbekiston Respublikasi rezidentlari uchun jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq solinadigan bazani hisoblab chiqarish mumkin. Shuni inobatga olish kerakki, soliq to‘lovchi shaxsning hamma daromadlari ham jami daromad tarkibiga kiritilmaydi. Soliq Kodeksida soliq solinmaydigan, shuningdek jami daromad tarkibida kiritilmaydigan daromad turlarining ro‘yxati keltirilgan. - Qaysi daromad turlariga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i solinmaydi Soliq Kodeksining 369-moddasiga muvofiq quyidagilar jami daromadga, va shu o‘rinda, jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i bo‘yicha soliq solinadigan bazaga kiritilmaydi: bir martalik davlat tomonidan beriladigan pul mukofotlari; donorlik uchun pul mukofotlari; olingan alimentlar; olingan sug‘urta tovoni summalari; stipendiyalar, pensiyalar, ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha nafaqalar va boshqalar. 2020-yil uchun jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i stavkalari. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining stavkasi 2019-yildagi kabi miqdorlarda o‘zgartirilmasdan qoldirildi. O‘zbekiston Respublikasi rezidentlari bo‘lgan jismoniy shaxslardan ularning umumiy daromadining 12%i miqdorida jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i undiriladi. O‘zbekiston Respublikasi norezidentlari bo‘lgan shaxslar uchun jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilangan. dividentlar va foizlar- 10% xalqaro yuk tashuvlar davomida ko‘rsatilgan transport xizmatlaridan olingan daromadlar- 6 % boshqa turdagi daromadlar, shuningdek mehnat shartnomasi va fuqorolik- huquqiy shartnomaga ga muvofiq olinadigan daromadlar - 20%. Jismoniy shaxslarning daromad solig‘i - Daromad solig‘ining soliq to‘lovchilari – O‘zbekiston Respublikasining rezidentlari va O‘zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromad oluvchi O‘zbekiston Respublikasi norezidenti bo‘lgan jismoniy shaxslardir. - O‘zbekiston Respublikasining soliq rezidenti – tegishli maqomi o‘ziga nisbatan belgilangan soliq davri boshlanadigan yoki tugaydigan har qanday ketma- ketlikdagi 12 oylik davr davomida 183 kalendar kundan ko‘proq muddat O‘zbekiston Respublikasida haqiqatda bo‘lgan jismoniy shaxs hisoblanadi. 107 - Soliq solinadigan baza – soliq solish ob’ektlarining o‘rtacha yillik qoldiq qiymati (o‘rtacha yillik qiymat) soliq davridagi har bir oyning ohirgi kunidagi holatga ko‘ra soliq solish ob’ektlarining qoldiq qiymatlarini (o‘rtacha yillik qiymatlarini) qo‘shishdan olingan summaning o‘n ikkidan bir qismi sifatida ortib boruvchi yakun bilan aniqlanadi. Soliq bazasi har bir soliq solish ob’ekti bo‘yicha alohida aniqlanadi. Jismoniy shaxslarning jami daromadiga quyidagilar kiradi: 1) mehnatga haq to‘lash tarzidagi daromadlar; 2) mulkiy daromadlar; 3) moddiy naf tarzidagi daromadlar ; 4) boshqa daromadlar . Daromad solig‘ini to‘lash: daromad manbaida; daromadlar to‘g‘risidagi deklaratsiya asosida amalga oshiriladi. Jismoniy shaxslarning daromadlariga solinadigan soliqni daromad manbaida to‘lash – jismoniy shaxsga soliqqa tortiladigan daromadni beradigan yuridik shaxs (to‘lov manbai) tomonidan to‘lanishi degani. Masalan, “ish beruvchi – xodim” munosabatlarida daromad manbai “ish beruvchi” hisoblanadi. Dividend to‘lashda esa korxona daromad manbai hisoblanadi. Shundan kelib chiqib, daromad solig‘ini hisoblash va to‘lashni yuridik shaxslar amalga oshiradi. Shu asnoda, daromad oluvchi jismoniy shaxs qo‘shimcha soliqlar to‘lash majburiyatlaridan holi. Jismoniy shaxslarning daromad manbaida ushlab qolinmagan daromadlari (mulkni ijaraga berish, mol-mulkni sotish, O‘zbekiston hududidan tashqarida olingan daromadlar) deklaratsiya qilinishi kerak. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|