Axborot kommunikatsion texnologiyalar

2.8§ Biometrik ma’lumotlar yordamida identifikatsiya va autentifikatsiya 
Biometriya o‘zida insonlarning fiziologik va tashqi xususiyatlari asosida 
identifikatsiya va autentifikatsiyaning avtomatlashtirilgan metodlari to‘plamini 
namoyon qiladi. Fiziologik xususiyatlarga barmoq izi, ko‘z qorachig‘i, qo‘l va yuz 

---

52 
geometriyasi kiradi. Tashqi xususiyatlarga esa imzo dinamikasi (qo‘ldagi) va 
klaviatrua bilan ishlash uslubi kiradi. Ovoz xususiyati va nutqni tanish insonning 
fiziologik va o‘zini tutish xususiyatlari o‘rtasida joylashadi.
Biometriya bilan butun dunyo ko‘pdan beri shug‘ullanadi, biroq ko‘p vaqtlar 
mobaynida u o‘zining murakkabligi va qimmatligi bilan ajralib turgan edi. Keyingi 
paytlarda elektron tijoratning rivojlanishi bilan biometrik mahsulotlarga talab o‘sib 
boryapti. Bu foydalanuvchiga shunisi bilan qulayki, u nimanidir esda qoldirgandan 
ko‘ra o‘zini e’lon qilgani oson. Bozorda nisbatan arzon barmoq izini tanishga 
mo‘ljallangan apparat-dastur mahsulotlar paydo bo‘la boshladi. 
Umuman olganda biometrik ma’lumotlar bilan ishlash quyidagi tarzda 
tashkillashtirilgan. Dastlab foydlalanuvchilar xususiyatlaridan ma’lumotlar bazasi 
yaratiladi. Buning uchun foydalanuvchilarning biometrik xususiyatlari olinadi, 
qayta ishlanadi va ular (biometrik shablon deb ataladi) ma’lumotlar bazasiga 
(barmoq va ko‘z skanerdan o‘tkaziladi va natija dastlabki ma’lumotlar deyiladi) 
kiritiladi. 
Keyinchalik foydalanuvchining identifikatsiyasi uchun (bir vaqtning o‘zida 
autentifikatsiya ham) biometrik xususiyatlarni olish va qayta ishlash boshqatdan 
o‘tkaziladi va ma’lumotlar bazasidan shablonni qidirish ishga tushadi. Omadli 
qidirishdan so‘ng foydalanuvchining shaxsi va uning haqiqiyligi o‘rnatilgan 
hisoblanadi.
Biometriyaga juda ehtiyotkorlik bilan yondashish kerak. U ham 
autentifikatsiyaning boshqa metodlari kabi tajovuzlarga taslim bo‘lishi 
mumkinligini esda tutish zarur. Insonning biometrik ma’lumotlari o‘zgarib turadi 
va shablonlar bazasini nazorat qilish foydalanuvchi va administrator uchun qator 
muammolarni keltirishi mumkin. Lekin asosiy xavf shundaki, biometriya uchun 
ixtiyoriy “buzilish” fojeadir. Parollarni juda bo‘lmaganda almashtirish mumkin. 
Yo‘qotilgan autentifikatsion kartani nol qilish va yangini olish mumkin. Lekin 
barmoq, ko‘z va ovozni almashtirish mumkin emas. Agar biometrik ma’lumotlar 
soxtalashtirilgan bo‘lsa, eng kamida mavjud barcha tizimni qayta qurishga to‘g‘ri 
keladi. 

---

53