Sitologiya va
Yüklə 4,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
dissimilyatsiya
deb ham yuritiladi. Tirik organizmlarda sodir bo‘ladigan barcha muhim jara- yonlardan biri, ularning aerob, ya’ni kislorodli nafas olishidir. Bu jarayo nda kislorod yordamida murakkab organik birikmalar oksid- lanishi tufayli ko‘p miqdorda energiya ajralib chiqadi. Bu jarayon hayvon organizmlarida maxsus nafas olish tizimi orqali amalga oshiriladi. o‘simliklarda esa maxsus nafas olish organlari bo‘lmay- di. ular to‘qima va hujayralar orqali nafas oladi. ozuqa moddalarda to‘plangan kimyoviy energiya orga nik birik- http:eduportal.uz 80 MoDDALAR ALMAShINuVI – MeTABoLIZM IV Bo‘LIM malar molekulasidagi atomlarni bog‘lovchi har xil kovalent bog‘lar- da mujassamlashgan bo‘ladi. Bir molekula, ya’ni 180 g glu kozaning C, h, o atomlari orasidagi bog‘larda to‘plangan ener giya miqdori 2800 kJ ga teng. Fermentlar yordamida parchalanadigan glukoza- dagi energiya bosqichma-bosqich ajraladi. C 6 h 12 o 6 + 6o 2 → 6Co 2 + 6h 2 o + 2800 kJ. ozuqa moddalardan ajralgan energiyaning bir qismi issiqlik ener giyasi sifatida hujayradan tashqi muhitga ajraladi. Boshqa qis- mi esa adenozintrifosfat (ATF)ning energiyaga boy fosfat bog‘lari- da to‘planadi. hujayrada kechadigan barcha jarayonlar: hujayra bo‘lini- shi, muskullarning qisqarishi, moddalarning membaranalar orqali faol o‘tishi, nerv impulslarining nerv tomirlar bo‘ylab o‘tkazilishi va boshqalarni energiya bilan ta’minlash ATF orqali amalga oshiriladi. ATF hujayradagi energiya almashinuvida asosiy rolni o‘ynay- di. u har qanday hujayra funksiyasini energiya bilan ta’minlab beruvchi bevosita manbadir. harakatlanish, biosintez va boshqa- lar – hujayra faolligining har qanday turi ATF reaksiyasi natijasida ajralib chiqadigan energiya hisobiga boradi. Biroq hujayradagi ATF zaxirasi uncha ko‘p emas. Misol uchun, muskuldagi ATF zaxirasi muskulning 20–30 marta qisqarishiga yetadi. Lekin muskul soat- lab ishlashi va ming martalab qisqarishi mumkin. Shuning uchun ham hujayrada ATF doimo parchalanib borishi bilan bir qatorda u to‘xtovsiz sintez lanib turishi zarur. hujayradagi uglevodlar, lipidlar va boshqa orga nik moddalarning parchalanishi natijasida ajralib chi qadigan energiyadan sarflangan ATF o‘rnini qoplash uchun foy - dalaniladi. Tez bajarilishni talab etadigan qisqa muddatli harakatda, masalan, qisqa masofalarga yugurish vaqtida, muskullar qisqari- shi faqat ulardagi ATFning parchalanishi hisobiga amalga oshadi. Yugurish tamom bo‘lganidan keyin odam kuchli nafas oladi — ana shu vaqtda uglevodlar va boshqa moddalar kislorod ta’sirida par- chalanib, hujayralardagi ATF zaxirasi o‘z o‘rniga keladi. http:eduportal.uz 81 MoDDALAR ALMAShINuVI – MeTABoLIZM IV Bo‘LIM Shunday qilib, ATF hujayrani energiya bilan ta’minlab boradi- gan birdan bir universal manbadir. 1. Dissimilyatsiya qanday jarayon hisoblanadi? 2. ATFning kimyoviy tarkibi qaysi moddalardan iborat? 3. ATF asosan qayerda sintezlanadi? Yüklə 4,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|