Toshkent davlat iqtisodiyot universtiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Agentlik xizmatlari
. Bunda bank muayyan muddatga tuzilgan shartnoma asosida prinsipal deb ataluvchi o‘z mijozi nomidan va uning topshirig‘i bo‘yicha harakat qiladi. Bu holda bank mulkni tasarruf etish huquqiga ega bo‘lmaydi; mulkni tasarruf etish huquqi 152 prinsipalning o‘zida qoladi, Vositachilik xizmatlari qimmatliklarni seyflarda saqlashdan iborat bo‘lib, bunda bank mijozning topshirig‘i bo‘yicha qimmatliklarni oladi, saqlaydi va beradi yoki seyflarni ijaraga beradi, Mijozning o‘zi bu seyflarda o‘z qimmatliklarini, shu jumladan, qimmatli qog‘ozlarini saqlaydi. Bank vositachilik xizmatlarini ko‘rsatib, mijozning aktivlarini saqlaydi: uning ko‘rsatmalariga asosan harakat qilib, aksiyalar bo‘yicha dividendlar, obligatsiyalar bo‘yicha foizlar olish, obligatsiyalarni to‘lash, qimmatli qog‘ozlarni almashtirish va h.k.ga doir operatsiyalarni bajaradi. Nihoyat, vositachilik xizmati ko‘rsatish doirasida prinsipal aktivlarini boshqarish amalga oshiriladi, bunda bank mijozning topshirig‘i bo‘yicha investitsiyalashni amalga oshiradi, mijoz nomidan shartnomalar tuzadi, qimmatli qog‘ozlarni beradi, ssudalar oladi, cheklar yozib beradi va imzolaydi, veksellarni indossatsiya qiladi, qimmatli qog‘ozlar portfelining holatini tahlil qiladi, mijoz portfelida mavjud bo‘lgan qimmatli qog‘ozlar kurslarini kuzatib boradi, qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisini amalga oshiradi, ularning sug‘urtasini rasmiylashtiradi va h.k. Aksiyadorlar reestri (ro‘yxati)ni yuritish. Odatda, bunday xizmat ko‘p sonli aksiyadorlari bo‘lib, bank mijozlaridan hisoblangan aksiyadorlik jamiyatlari foydalanadi. Aksiyadorlarning reestrini yuritib, bank aksiyadorlik jamiyati qatnashchilarining tarkibi, unda kuchlarning joylashishi, aksiyalar harakati va h.k. to‘g‘risida axborot oladi. Veksel operatsiyalari – bank operatsiyalarining eng keng tarqal- gan turidir. Ularga veksellar hisobini yuritish, veksellarni qayta hisoblash, vekselga ssuda berish, veksellarni inkasso qilish, veksellar domitsilyasiyasi, veksellarni avallash, veksellar aksepti, veksellar bilan amalga oshiriladigan forfeyting operatsiyalari kiradi. Veksellar hisobini yuritish. Veksellar hisobini yuritish – bu veksel egasi tomonidan vekselni bankka indossament bo‘yicha to‘lov muddati kelguniga qadar berish (sotish) va buning evaziga hisob yuritish foizi yoki diskont deb ataladigan muayyan foiz chiqarib tashlangan holda, veksel summasini olishdir. Forfeyting operatsiyalari . Forfeyting – bu mol (tovarlarni) yetkazib berish va xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha talablar qo‘yish 153 huquqini olish, ushbu talabga doir operatsiyalarni bajarish va uni inkasso qilish xatarini qabul qilishdir. Forfeyting, odatda, eksportyordan importyor tomonidan akseptlangan tijorat veksellarini sotuvchiga qaytib kelmasdan sotib olish shaklidagi tashqi savdo operatsiyalarini kreditlashda qo‘llanadi. Banklarning qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalari boshqa turdagi boshqa operatsiyalardan tashkil topishi mumkin. Bizga ma’lumki hozirgi vaqtga kelib banklar qimmatli qog‘ozlar bilan ishtiroki fond birjalarida yetakchi o‘rinlarni egallab kelmoqda. Biz bu kabi o‘zgarishlarni quyidagi ma’lumotlar asosida ko‘rishimiz mumkin. Qimmatli qog‘ozlar bozoridagi bank faoliyati rangbarangdir. Brokerlik faoliyati – bu qimmatli qog‘ozlar bilan ishonchli shaxs yoki komissiya a’zosi sifatida bitim tuzish, topshiriq shartnomasi yoki komissiya asosida amalga oshadi. Dillerlik faoliyati – bu qimmatli qog‘ozlarni o‘zining hisobidan sotish – sotib olish bitimini amalga oshirish. Kliring faoliyati – bu faoliyat o‘zaro majburiyatlarni aniqlash bo‘yicha (yig‘im, sverka, qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha bitim axboroti korrektirovkasi va bular bo‘yicha buxgalteriya hujjatlarini tayyorlash) va qimmatli qog‘ozlar taklifi bo‘yicha hisobotdir. Aksionerlik tijorat banki o‘zining shaxsiy qimmatli qog‘ozlarini ustav kapitalini oshirish yoki mablag‘larni o‘zlariga jalb qilish maqsadida chiqarishlari mumkin. Shu yo‘l bilan bank qimmatli qog‘ozlar bozoriga moliyaviy vositachi (broker), moliyaviy investor (diler) va qimmatli qog‘ozlar emitenti sifatida qatnashishi mumkin. REPO operatsiyasi – bu qimmatli qog‘ozlarni keyinchalik yuqoriroq bahoda sotish (sotib olish) majburiyati bilan sotib olish (sotish). REPO shartnomasining birinchi qismida sotuvchi kreditlanadi va ikkinchi qismida pul mablag‘lari egasiga ortig‘i bilan qaytariladi. Qimmatli qog‘ozlar egaligini huquqiy berish ma’lum vaqtga kreditni ta’minlangan qiladi va riskni kamaytiradi. Haqiqiy REPO va sotuv turidagi REPO qayta sotib olish bilan farqlanadi. Haqiqiy REPO faqatgina tomonlar o‘rtasida REPO bitimini tuzish to‘g‘risidagi bosh shartnoma bo‘lgandagina tuziladi. 154 Bunday shartnomada tomonlarning huquq va majburiyatlarini hamda ular o‘rtasidagi hisob-kitob qoidalari aniq ko‘rsatiladi. Haqiqiy REPOning foizli daromadlari sotish va qaytib sotib olish turidagi REPOnikidan yaqqol farq qiladi. Banklar mustaqil ravishda investitsiya va savdo portfelini shakllantirish tartibini o‘rnatadi shu bilan birga qimmatli qog‘ozni bir portfeldan ikkinchisiga o‘tkazishni ham. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|