Anatomiya 2014. indd

Tirsak bo‘g‘imi
(articulatio cubiti, 45-, 46-rasm)
 
murakkab 
bo‘ g‘im hisoblanadi. Uning hosil bo‘lishida uchta suyak: yelka 
suyagining pastki uchi, bilak va tirsak suyaklarining yuqori uchi 
ishtirok etadi.
Bu bo‘g‘imda bitta umumiy bo‘g‘im xaltasi ichida uchta alohi-
da: yelka-tirsak, yelka-bilak va proksimal bilak-tirsak bo‘g‘imla-
ri joylash gan bo‘ladi.
Yelka-tirsak bo‘g‘imi
 
yelka suyagi g‘altagi bilan tirsak suya-
gi g‘altak o‘ymasi o‘rtasida hosil bo‘ladi. Shakl jihatidan g‘altak-
simon bo‘g‘im hisoblanadi. Ammo g‘altakning o‘rtasidagi o‘yma-
cha bir tomonga qiyshayib turgani uchun bo‘g‘im yuzasi vintsi-
mon shaklni oladi. Bu bo‘ g‘imda harakat bir o‘q atrofida bo‘lib, 
tirsakni bukish va yozish mumkin.
Yelka-bilak bo‘g‘imi
 
yelka suyagi bosh-
chasi bilan bilak suyagi bosh chasidagi bo‘g‘im 
chuqurchasi o‘rtasida hosil bo‘ladi. U shakl 
jihatidan sharsimon bo‘g‘im hisoblanadi. Bu 
45-rasm. O‘ng tirsak bo‘g‘imi.
Old tomondan ko‘rinishi:
1–bo‘g‘im xaltasi; 2–tirsak suyagi tomondagi
kollateral boylam; 3–qiyshiq xorda; 4–tirsak suyagi;
5–bilak suyagi; 6–yelka ikki boshli mushagining payi; 
7–bilak suyagining halqasimon boylami; 8–bilak 
suyagi tomondagi kollateral boylam; 9–yelka suyagi.

---

94
bo‘g‘imda harakat ikki o‘q atrofida bo‘ladi. Frontal o‘q atrofi-
da bukish va yozish, vertikal o‘q atrofida ichkariga va tashqari-
ga burish
 
mumkin.
Proksimal bilak-tirsak bo‘g‘imi
 
bilak suyagi boshchasining 
bo‘g‘im gir aylanasi bilan tirsak suyagining bilak kemtigi o‘rtasi-
da hosil bo‘ladi. U shakl jihatidan silindrsimon bo‘g‘imlar guru-
higa kiradi.
Tirsak bo‘g‘imining xaltasi umumiy, keng va erkin bo‘ladi. U 
yelka suyagining do‘ng usti do‘mboqchalarini tashqarida qoldirib 
o‘rasa, bilak suyagini boshchasi va tirsak suyagini tirsak o‘simtasi 
qirrasidan o‘raydi. Bo‘g‘im xaltasi tashqi tomondan uchta: tirsak 
suyagi tomondagi kollateral, bilak suyagi tomondagi kollateral va 
bilak suyagining halqasimon boylamlari bilan mustahkamlanadi.
Tirsak bo‘g‘imida asosiy harakat frontal o‘q atrofida bo‘lib, bi-
lakni bukish va yozishda yelka-tirsak hamda yelka-bilak bo‘g‘imla-
ri ishtirok etadi. Bilak suyagining bo‘ylama o‘qi proksimal bilak-
tirsak bo‘g‘imida bilakni ichkariga va tashqariga burishda ishti-
rok etadi. 
Bilak suyaklari o‘zaro uzluksiz va uzlukli birlashmalar hosil 
qilib birlashadi (46-rasm).
Uzluksiz birlashma bilak va tirsak su yak larining suyaklararo 
qirralari o‘rtasida tortilgan suyaklararo pardadan iborat bo‘lib, 
suyaklar diafizini birlashtirib turadi. Bu pardaning ust ki va past-
ki qismlarida qon tomirlar o‘tadigan teshiklar bor. 
Bilak suyaklari o‘rtasidagi uz 
lukli birlashmalarga 
proksimal va distal bilak-tirsak bo‘g‘imlari kiradi. 
Proksimal bilak-tirsak bo‘g‘imi tirsak bo‘g‘imi tar-
kibida joylashadi.