O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

 Ota darvoza yodgorligi.
Ota darvoza - Ichan qal'aning bosh 
darvozasidir
. 
Shahanrig eng qadimgi tizimi - Ko'hna ark ham shu 
tomondan g'arbdan o'rab olingan.
 
Shimolda Bog'cha darvoza joylashgan, yaqinida quduq bor. Shahar
shu yerdan boshlanadi degan rivoyat bor. Ota darvozadan sharq tomonga
Polvon darvozagacha, Ichan qal'aning qoq o'rtasidan shaharning bosh 
ko'chasi o'tgan. Ko'cha bo'ylab ketgan Minora, Juma masjid va Saidboy 
ninoralar qatori birgalikda chiroyli kompozitsiyani tashkil etgan. Kardo 
ko'chasi Bog'cha darvozasi bilan qarshisidagi, janubiy tomondagi Tosh 
darvoza oralig'ida joylashgan. Ikki asosiy Ko'chalr ning chorrahasi 
shaharning geometrik va jamoat markazini tashkil etgan. Bunday markaz 
Juma masjidi va uning minorasi bilan qayd etilgan Xiva me'moriy 
obidalarining ko'plari va e'tiborlilari mazkur ko'cha negizida vujudga 
kelgan. Ular Polvon darvoza tarafidagi qator inshootlar va ularning 
tarkibidagi Olloqulixon arki – toshhovlidir. 

---

Muhammad Aminxon madrasasi me'morchiligi.
1851-1852-yillarda 
Ichan qal'ada Muhammad Aminxon madrasa qurilgan
.
Madrasa va 
minorani Xivadagi eng katta va go'zal ansambl qilish mo'ljallangan, 
biroq ishlar oxirigacha yetmay qolgan.
 
Madrasaning baland va bezakdor peshtoqi o'ziga xos mayda ravoqchalarga 
bo'lingan, burchaklaridagi mezanali burjlar binoga salobot va go'zal ko‘rk 
bag'ishlab turibdi. Bino arxitekturasida Xiva me'morchiligidagi badiiy va 
konstruktiv uslublarning eng yaxshi namunalari qo'llanilgan. Madrasa ikki qavatli 
bo'lib, birinchi qavatda hujralar dahlizli, ikkinchi qavatda esa hujralar peshayvonli 
qilib bunyod etilgan. 
Bu uslub Xiva madrasalarida ilk bor ushbu binoda qo'llanilgan. Ayvonlarning 
qurilishi sodda bo'lib hovlining umumiy arxitekturasiga mosdir. Ikki qavatli 
ayvonlardagi bag'allar va qarama-qarshi qo'yilgan peshtoqlar sirkor parchinlar 
bilan naqshlangan. Hujralar tepasi baxmal gumbaz bilan berkitilgan. Katta 
xonalarining gumbazlari burchaklardan chiqarilgan toqi qiya sath-qanosga 
(parusga) qo'yilgan. Peshtoqning yarim gumbaz tashkil etuvchi olti qirrali ko'rkam 
ravog'i ham sirkor parchinlar bilan bezatilgan. Masjidning baland gumbazi 
peshtoqdan ancha yuqori ko'tarilib turadi. Madrasaning umumiy ko'rinishidagi 
bunday assimetrik holat uning yonida baland minora ham bo'lishini taqozo 
etgandek tuyuladi. Bunday uslub keyinroq Islomxo'ja madrasasi va minorasi 
kompleksida takrorlangan. 
Kalta Minor.
Kalta Minor Muhammad Aminxon madrasasi yonida 1855-
yilda qurila boshlangan. Xonning fikricha, bu minora Markaziy Osiyodagi 
minoralarning eng go'zal eng kattasi va eng balandi bo'lish kerak edi lekin uning 
xotinini bevaqt o'limi tufayli minora oxirigacha qurilmay chala qolgan; Kalta nomi 
ham ana shundan qolgan. Inshootning hozirgi balandligi 26m, asosining diametri 
14,2 m ni tashkil etadi. O'z salobati, ko'lami, oq, yashil, firuza rangdagi koshinli 
naqshlari bilan minora jozibadordir. Uning bezagida ko'k-firuza rangli koshinlar 
ko'p ishlatilgan, shu tufayii u Ko'k Minor deb ham ataladi.