―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik
Neft xom-ashyosini piroliz qilish qurilmasi
Yüklə 15,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.8. Neft xom-ashyosini piroliz qilish qurilmasi Piroliz jarayonini tayinlanishi-termik krekingning eng qattiq formasi bo‗lib-chegaraviy bo‗lmagan yuqori tarkibdagi uglevodorod gazini olish hisoblanadi, birinchi navbatda etilen, shuning uchun piroliz qurilmasi ba‘zida etilen qurilmasi ham deyiladi. Piroliz jarayoni maksimal miqdorda propilen yoki butilen yoki budadiyenni chiqishiga yo‗naltiriladi [18, 19]. Piroliz jarayoni etilen oksidini, plastik massani va polimerlarni ishlab chiqarishga ketadi. Piroliz jarayonida hosil bo‗ladigan propilen asosan polipropilen, akrilopitrila va butadiyenni olishda foydalaniladi. Piroliz jarayonida xomashyo sifatida gazlar, yengil benzin fraksiyalari, gaz-kondensat, katalitik riforming rafinatlari, kerosinlarni va gazoyllarni fraksiyalari xizmat qiladi; neft va neftning qoldiqlarini piroliz qilish jarayonlari tadqiqot qilinmoqda. Piroliz qilish maqsadida xomashyo tanlanadi hamda xomashyoning qulayligi aniqlanadi, uning miqdori, bahosi hamda jarayonning iqtisodiy ko‗rsatgichlari asoslanadi. Piroliz mahsulotlarining chiqishi xom ashyoning sifatiga va qurilmaning texnologik rejimiga bog‗liq bo‗ladi. Etilenning eng ko‗p chiqishi etanni piroliz qilish natijasida olinadi. Xomashyoning og‗irligi oshib borganda bir vaqtda smola pirolizini chiqishi oshib borishi bilan birgalikda etilenni (С 6 dan va undan yuqori uglevodorodlar) va koksni chiqishi kamayadi. Jarayonning haroratini oshirish va reaksiyalanish vaqtining kamayishi bilan etilenni chiqishi kuchayadi. Chegaralanmagan mahsulotlarni chiqishini oshirish va reaksiya aralashmasini koks hosil bo‗lishini kamaytirish uchun har xil erituvchi qo‗shmalar qo‗shiladi, masalan: suvli bug‗, vodorod, metan yoki metan-vodorodli aralashma. Pirolizning har xil variantlari ma‘lum: qattiq isssiqlik tashuvchi, o‗ta qizdirilgan suv bug‗ida, elektr zaryadlangan trubkalarda, vol‘tli yoylarda, katalizatorli tizimlarda. Sanoatda piroliz olish keng ravishda trubkali pechlarda qo‗llaniladi. 236 Zamonaviy piroliz qurilmasining asosiy mahsulotlari quyidagilar hisoblanadi: 99,9% tozalangan etilen (massasi bo‗yicha), tarkibida butadiyeni 30 - 40% (massasiga nisbatan) bo‗lgan butan-butadiyenli fraksiyalar, 25 - 30% (massasiga nisbatan) izobutilenli va 15 - 30% (massasiga nisbatan) n-butilen va smola pirolizi. Smola pirolizi fraksiyaga har xil varaiantlarda haydaladi. Asalan: EP-300 qurilmasida aromatli fraksiya qaynashining boshlanish harorati-150°Сda ajratiladi, tarkibida 25 - 30% (massasiga nisbatan) benzoli, 20 - 25% (massasiga nisbatan) toluoli i 10 - 15% (massasiga nisbatan) ksilollari aromatik uglevodorodlarni ekstraksiyasi uchun bo‗ladi; 150 - 250°Сdagi fraksiya yoqilg‗ini distillyati sifatida xizmat qiladi, 250 - 400 0 С dagi fraksiya esa qozon yoqilg‗isi komponenti sifatida xizmat qiladi. Piroliz qurilmasi, reaktor bloki, pirogazni ajratish seksiyasi va smolani ajratish, siqish seksiyasi, pirolizni tozalash va gazni quritish va gazni ajratish seksiyalaridan tashkil topgan. 5.11-rasmda EP-300 piroliz qurilmasining soddalashtirilgan texnologik sxemasi tasvirlangan. Bu sxema VNIPIneft Ufa filiali tomonidan loyihalangan. Qurilmaning xomashyosi sifatida benzinni to‗g‗ri haydash 62-180 о Сdagi fraksiyasi va benzin-rafinatini katalitik riformingini 62-140°Сdagi fraksiyasi xizmat qiladi. Zavodda gazni fraksiyalash qurilmasining jarayonida olinadigan etan va propan pirolizlari ham qo‗llaniladi. Benzin issiqlik almashtirgichning (1) fraksiyasini issiqligi hisobiga 250- 400°С гача қиздирилади, тўққизта параллел ишлаѐтган трубкали печларга (2) beriladi (sxemada bittasi ko‗rsatilgan), etan-propan fraksiyasi issiqlik almashtirgichda (6) 150-250°Сgacha qizdiriladi, birinchiga, o‗ninchi trubkali pechlarga (5) beriladi. Konveksiya kamerasidan chiqishda xomashyoga benzin bo‗yicha 50% (massasiga nisbatan) miqdorida suv bug‗i va etan-propanga 30% (massasiga nisbatan) miqdorida kiritiladi. Zmeyevik pechlaridan chiqishdagi harorati 810- 840 о С va reaksiyaning davom etishi 0,3-0,6 sek. Reaksiya mahsulotlari qozon-utilizator prinsipida ishlaydigan chiniqtiruvchi apparatlarning (3) quvurlariga beriladi. Bug‗li barabanlarning (4) 237 |