―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

 
3.1-rasm. Uzlukiz kokslash jarayoni: 
1-partsial kondensator; 2-reaktor; 3-kok qizdirg‘ich; 4-koksni sovutuvchi; 
5-siklonlar
. 

---

231 
5.7. Koksning mavhum suyultirilgan qatlamini uzluksiz haydaydigan 
qurilma (termik kontakt kreking).
Termik kontaktli kreking (TKK) jarayoni aromatik uglevodorodlarga boy 
bo‗lgan distillyatlarni olish uchun mo‗ljallangan hisoblanadi va gaz tarkibi 50% 
gacha chegaralanmagan uglevodorodlardan tashkil topadi. Xomashyo sifatida 
yuqori oltingugurtli neftning qoldiqlari-vakuumli qayta haydash gudroni yoki 
atmosferali qayta haydash muzutidan foydalaniladi.
Jarayon neftkimyosi uchun xomashyo olish uchun yo‗naltirilgan bo‗lishi 
mumkin: 
kuchaytirilgan 
gazni 
chiqishi, 
eng 
boy 
chegaralanmagan 
uglevodorodlar, suyuq uglevodorodlar-undan benzol, toluol va naftalin 
ajratilgan bo‗lishi mumkin. Og‗ir fraksiyalar texnik uglevodorodlarni ishlab 
chiqarish uchun xomashyo hisoblanishi mumkin. Bunday holda jarayonning 
rejimi juda ham qattiq bo‗ladi: reaktordagi harorat 600°С va koks 
qizdirgichdagi harorat 670 - 700°С Kokslash gazoyli ba‘zi bir zavodlarda 
(ba‘zida gidrotozalashdan keyin) ―katalitik kreking qurilmasining xomashyosini 
komponenti‖ sifatida qo‗llaniladi. 
TKK qurilmasi reaktor blokidan (reaktor, koks qizdirgich, koksni 
ajratgich-sovutgich, havo purkagich va boshqalar) va ajratish bloki (parsial 
kondensator, rektifikatsiya kolonnasi, bug‗lantirish kolonnasi, gaz ajratgich) 
tashkil topgan. Qurilmaning texnologik sxemasi 5.10-rasmda keltirilgan.
Vakuum kolonnasining ostki qismidan olib chiqiladigan xomashyo yoki 
mazut atmosfera kolonnasining ostki qismidan-nasos (14) bilan reaktorga (11) 
changlatib purkagich tizimi (9) orqali reaktor blokida to‗xtovsiz 
sirkulyatsiyalanadigan va reaktorga issiqlikni kelishini ta‘minlashda (forsunka 
turida) koks zarrachasining mavhum suyultirilgan qatlamini sathini ostiga 
beriladi. Forsunka amalda qatlamning balandligi bo‗yicha bir nechta yaruslarga 
joylashtiriladi, yirik qurilmalarda ularning soni 100 taga yetadi 
Kreking jarayoni koksning qaynoq zarrachalari yuzasida (600 - 620°С) 
haroratda amalga oshiriladi. Koksning mahsulotlari-gazlar-bug‗lar-qatlamdan 
chiqqandan keyin koks changlarini ajratish uchun siklonli ajratgichlarning (12) 

---

232 
tizimi orqali o‗tadi va skrubber-parsial kondensatorga (13) to‗planadi, reaktorda 
(11) joylashgan uzatuvchi chiziqlarda kokslanishi kamaytiriladi.