Tofiq Köçərli - 12 -
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər ABŞ alimi Səmyuel A. Uimz haqlıdır: «Güman ki, bəşər tarixində elə bir ölkə
olmamışdır ki, Ermənistan kimi yalnız danışmaqla bu qədər xarici yardım ala
bilsin».
10
Uimzin ABŞ-da nəşr olunmuş «Ermənistan-terrorçu «xristian» ölkənin
gizlinləri. (Ermənilərin böyük fırıldaq seriyaları. I cild.)» kitabı Azərbaycan dilində
işıq üzü görmüşdür.
Müəllifin yazdığı kimi, «ermənilərin fırıldaq, kələk, saxtakarlıq, qırğınlar və
terrorçuluqla dolu hərəkətlərinin uzun siyahısı bu kitabda sənədləşdirilmişdir.
Bunlar elə erməni gizlinləridir ki, onlar xristian dünyasının bunu bilməsini
istəmirlər, lakin onlar erməni mənbələrinə əsasən burada faş edilir».
11
Uimzin ən çox istifadə etdiyi erməni məxəzi amerikan ermənisi professor
Riçard G. Hovanissyanın dördcildlik «Ermənistan Respublikası» kitabıdır. Uimzin
yazdıqlarından məlum olur ki, Hovanissyanın kitabında Naxçıvan və Qarabağ,
ümumiyyətlə Azərbaycan haqqında xeyli faktlar var.
Yaxşı olardı ki, həmin kitab əldə edilib tədqiqatçıların istifadəsinə veriləydi.
Bizim üçün əlçatmaz olan bir çox başqa mənbələrdən də Uimz geniş istifadə
etmişdir. Onlardan biri Britaniya parlamentinin üzvü ser Ellis Bartlettin 1895-ci
ildə yazdığı pamfletdir.
Bartlett nələri vurğulayıb?
- «Türk-erməni hadisələri haqqında çox geniş yayılmış nağıllar… Erməni
Đnqilabi Komitəsinin çirkin icadlarıdır»;
- «Son dörd əsr ərzində heç bir hökumət Osmanlı Đmperiyası qədər
dözümlülük nümayiş etdirməmiş və daha çox dini azadlıq verməmişdir. Dinlərin
hər bir formasına-yunan, yəhudi, nestorian, Roma katolikliyi və başqalarına-
ayinlərin yerinə yetirilməsində və yayılmasında tam azadlıq verilmişdir. Əgər
türklər keçmişdə bir qədər az səxavət göstərsəydi, indi onlar müasir əziyyətlərinin
çoxuna qatlaşmazdılar. Fransada və Almaniyada, hətta Đngiltərədə heretiklər diri-
diri tonqallarda yandırılanda Osmanlı dövləti öz tərəfindən, təbəələrinə hüdudsuz
dini azadlıq vermişdi ».