O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov makroiqtisodiy siyosat

Innovatsion faoliyat
– bu yangi ishlanmalar yaratishdan bozorda 
sotilishigacha bo‘lgan kompleks tadbirlar majmui. Tadqiqot jarayoni va yangi 
mahsulot ishlab chiqish bu o‘z-o‘zidan innovatsion faoliyat hisoblanmaydi. 
Innovatsion faoliyatning yakuniy mahsuli bu uning bozorda sotilishi hisoblanadi. 
44
K.Shodimetov. muqobil energiya manbalaridan foydalanish va uning iqtisodiy istiqbollari. – T.: “ILM ZIYO”. 2014, 
14-bet. 

---

213 
Innovatsion faoliyatning rivojlanishida davlatning ishtiroki salmoqli ta’sir 
ko‘rsatadi. Iqtisodiyotning barcha subyektlari uchun amal qiladigan “o‘yin 
qoidalari”ni yaratadi. 
XX asrning so‘nggi o‘n yilligini ko‘p hollarda “yangi iqtisodiyot” deb 
nomlashgan ushbu iqtisodiyotning alohida xususiyati bo‘lib, insonlar hayot darajasi 
hamda sifati o‘sishida ilm va fan texnologiyalarning ta’siri kuchayishi bo‘lib 
hisoblanadi. Innovatsion iqtisodiyotning rivojlanishi tobora ko‘proq ahamiyat kasb 
etmoqda. Ayniqsa, ekstensiv iqtisodiy o‘sish manbalarining isrof qilinishi sharoitida, 
undan tashqari qayta tiklanmaydigan tabiiy resurslar zaxirasining tugab borishi 
hamda uning o‘rnini bosuvchi tabiiy xomashyoni qidirish kabi o‘tkir muammolar 
yuzaga chiqib bormoqda.
Innovatsion iqtisodiyot
ni shakllantirish – bu murakkab va uzoq vaqt davom 
etadigan 
jarayon 
bo‘lib, 
hududlar, 
korxona 
va 
tashkilotlarning, 
yuzlab 
mutaxassislarni o‘ziga qamrab oladi. Bizga ma’lumki, ilmiy adabiyotlarda 
innovatsion iqtisodiyotni rivojlanishining ikki usuli ajralib ko‘rsatilgan:
1)
bozor islohotlarini amalga oshirishda xalq xo‘jaligini resurslarga asoslangan 
rivojlanishi ta’minlash; 
2)
iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda huquqiy jihatlariga, yangi ijtimoiy–
iqtisodiy rivojlanish strategiyasiga asoslangan jahon xo‘jaligiga integratsiyasi asosida 
rivojlantirish. 
Innovatsion rivojlanishni ta’minlashda yangi konseptsiya asosida kreativ, ya’ni 
ijodiy qobiliyati yuqori bo‘lgan kadrlar tayyorlashga e’tibor qaratilishi lozim. Bu 
tizim esa bizning fikrimizcha quyidagilarni hisobga olishi lozim: 
1)
shaxslarni erkin rivojlanishini ta’minlash; 
2)
kadrlar tayyorlashga mehnat resurslariga qilinayotgan xarajat sifatida 
qaramasdan, balki uzoq muddatli qilinayotgan investitsiya xarajatlari sifatida 
qaralishi; 
3)
innovatsion loyihalarga mintaqa va respublikadagi ko‘plab universitet 
professor va xodimlarini hamkorligini kengaytirish; 

---

214 
4)
innovatsion ishlanmalarni ishlab chiqarish jarayoniga joriy etilishini 
ta’minlash lozim. 
Rivojlanishning innovatsion modeli (ingl. Innovation model of development) – 
ijtimoiy ishlab chiqarishda yangi ilg‘or texnologiyalarga urg‘u berish, yuqori 
texnologiyalar asosida mahsulotlar ishlab chiqarish, mikro va makroiqtisodiy 
jarayonlarda ilg‘or tashkiliy va boshqaruv qarorlarini qabul qilish- texnopark, texno 
polis, kam energiya talab etadigan texnologiyalardan foydalanish siyosati, ishlab 
chiqarish 
faoliyatini 
intellektualashtirish, 
iqtisodiyotni 
softlashtirish 
va 
servislashtirish bilan tavsiflanadi. 
Innovatsion iqtisodiyotda asosiy e’tibor yuqori texnologiyalarga asoslangan 
ishlab chiqarish, ilm talab texnologiyalar va inson faoliyatining turli sohalarini 
innovatsion tashkil etish, iqtisodiyotda innovatsion tizimni shakllantirish, kompyuter 
texnologiyalari va telekommunikatsiya tizimlariga qaratiladi. 
Rivojlanishning innovatsion modelida asosiy ishlab chiqarish omili bo‘lgan 
mehnatni ilm bilan o‘zaro uyg‘unlashuvi, texnik mahoratning intellektual mahoratga 
o‘sib o‘tishi sodir bo‘ladi va bu jamiyatning iqtisodiy asosini belgilab beradi. 
Bunday jamiyatni tasvirlashda ilmiy adabiyotlarda “informatsion jamiyat”, “ilmlar 
jamiyati”, “informatsion iqtisodiyot”, “intellektual iqtisodiyot” kabi iboralardan 
foydalaniladi.
Rivojlanishning innovatsion modeli bevosita ilmiy-texnikaviy salohiyatning 
mavjudligi va o‘sishi, turli sohalarga investitsiyalarni keng ko‘lamda jalb qilinishi 
bilan xarakterlanadi va innovatsion faol korxonalar sonining oshishiga olib keladi. 
Innovatsion rivojlanishning bazaviy ko‘rsatkichlari (indikatorlar) metodologik 
baza zaruriy elementi sifatida muhim ahamiyatga ega. Ular iqtisodiyot yoki uning 
alohida tarmoqlarining innovatsiyalashuv darajasini ifodalaydi. Umume’tirof etilgan 
qoidaga ko‘ra, iqtisodiyotning innovatsion rivojlanish darajasini bir qator 
ko‘rsatkichlar majmuasi ifodalaydi. Ularning ichida eng asosiysi sifatida ilm talab 
ishlab chiqarishning rivojlanishi va iqtisodiyotga intellektual resurslarni jalb etish 
darajasini ko‘rsatish mumkin.

---

215 
Milliy va xalqaro statistik tajribada fundamental va amaliy tadqiqotlar sohasida 
resurslarning rivojlanishi, ilmiy, muhandislik, tadqiqotchi va menejer kadrlarni 
tayyorlash tizimining rivojlanish darajasi, tadbirkorlik subyektlarini axborot va 
texnologik jihatdan ta’minlanishi, sohaning investitsiya sig‘imi, ommaviy 
innovatsion tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash ko‘lami, moliyalashtirish tizimining 
rivojlanganligi kabi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. 
Rossiya Fanlar akademiyasi akademigi V. Makarov, innovatsion rivojlanish 
tushunchasini bilimga asoslangan iqtisodiyot tushunchasi bilan o‘xshash ekanligini 
ta’kidlab, bilimni texnologik moddiyatga aylanishi holatini hal qiluvchi ahamiyatga 
ega ekanligini, bilimlarni ishlab chiqarish esa iqtisodiy o‘sishning asosiy manbasi 
ekanligini qayd etadi.
45
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 15-iyuldagi “Innovatsion 
loyihalar va texnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy etishni rag‘batlantirishning 
qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ 916-sonli qarorini amalga oshirish 
O‘zbekistonda innovatsion texnologiyalarni xalq xo‘jaligiga tatbiq etish va hozirgi 
zamon modeliga o‘tish uchun hamma sharoitlarga ega. Qarorni amalga oshirish 
uchun O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim 
vazirligi, Sog‘liqni saqlash vazirligi, Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi, shuningdek, 
boshqa idora va innovatsiya markazlarining ilmiy tadqiqot, ta’lim, tajriba-
konstruktorlik tashkilotlari tomonidan Davlat ilmiy texnika dasturlari doirasida ishlab 
chiqarilgan yangi texnologiya, usul, ishlanma va innovatsiya g‘oyalari namoyish 
etildi.