Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

 
I a -
o‘rtacha
og‘irlikdagi
18-20 
60-40 
0,2 
 
I b -
o‘rtacha
og‘irlikdagi 
17-19 
60-40 
0,3 
 
III
- og‘ir 
16-18 
60-40 
0,3 
Iliq 
I -
engil 
20-25 
60-40 
0,2 
 
I a -
o‘rtacha
og‘irlikdagi 
21-23 
60-40 
0,3 
 
I b -
o‘rtacha
og‘irlikdagi 
20-22 
60-40 
0,4 
 
II
- og‘ir 
18-21 
60-40 
0,5 
Issiq 
I -
engil 
20-30 
60-30 
0,3 
 
I a -
o‘rtacha
og‘irlikdagi 
20-30 
60-30 
0,4-0,5 
 
I b -
o‘rtacha
og‘irlikdagi 
20-30 
60-30 
0,5-0,7 
 
III
- og‘ir 
20-30 
60-30 
0,5-1,0 
Harorat, nisbiy namlik va havo harakatining tezligi risoladagi va yo‘l qo‘yilishi 
mumkin bulgan miqdorlar ko‘rinishida me`yorlanadi va issiqlik holatini 
saqlanishini ta`minlaydigan mikroiqlim ko‘r-satkichlarining yig‘indisi tushurilib, 
ish qobiliyatini oshirish uchun shart-sharoit hisoblanadi.
 

---

65 
4. Mo‘`tadil iqlim sharoitini yaratish. 
Ishlab chiqarish korxonalaridagi ish joylarida iqlim sharoitlarida me`yor 
darajasida ta`minlash uchun uning barcha ko‘rsatkichlari o‘zaro mutanosib holda 
bog‘langan bulishi kerak. YA`ni havoning harorati pasayib yoki ko‘tarilib ketsa, 
uning harakat tezligi ham unga bog‘langan holda pasayishi (yoki ko‘tarilishi) 
maqsadga muvofiq buladi, aksincha, agar havoning harorati past bulsayu, havoning 
harakat tezligi me`yoridan oshib ketsa, odam tanasi bilan muhit o‘rtasidagi harorat 
almashish jarayoni tezlashib ketadi va natijada havoning harorati tez tushadi. 
Agar havoning harorati yuqori bulsayu, havoning harakat tezligi past bulsa bu 
jarayon sekinlashadi, natijada issiq havoning inson organizmiga ta`siri kuchayadi. 
Havoning harorati, nisbiy namligi va tezlik o‘lchamlarini inson uchun eng 
ma`qul o‘zaro munosabatlari, yuqoridagi noxush holatlarni oldini olishga xizmat 
qiladi va muhitning mutanosibligi deb yuritiladi. 
MXMT mehnat jarayonida ikki ko‘rinishdagi mikroiqlim sharoitni tashkil 
etadi. 
a) O‘ta mutanosib (eng ma`qul);
b) Ruxsat etsa buladigan (qoniqarli). 
Bularning ta`sirida insonning vujudida harorat almashinishi va mehnat qilish 
qobiliyatining buzilmasligini ta`minlangan buladi. Bunday sharoitda haroratning 
mo‘`tadilligi to‘la ta`minlanadi va mehnat qobiliyati yuqori buladi. 
Olimlarimiz, shartli ravishda iqlim mutanosibligini aniqlash uchun effektli va 
ekvivalent-effektli haroratlar ko‘rinishidagi nisbiy birliklar tavsiya etilganlar. 
a) effektli harorat deb, binodagi havoning nisbiy namligi me`yor darajasida 
bo‘lib, uning tezligi nolga teng bulgan holatini aks etuvchi haroratga aytiladi. 
b) ekvivalent-effektli harorat deganda esa, binoda ma`lum nisbiy namlikka va 
har xil tezlikka ega bulgan havoning haroratiga aytiladi. 
Mikroiqlim ko‘satkichlari va omillarining odamga ta`sirini ko‘p yillik 
kuzatuvlar asosida tahlil qilib eng mo‘`tadil iqlim o‘lchamlarini shartli ravishda 
aniqlash uchun nomogramma yaratilgan. 
Misol tariqasida temir beton qurilmalar ishlab chiqaradigan zavodning 
armatura va qoliplash binolarida psixrometr yodamida aniqlangan mikroiqlim 
ko‘rsatkichlari asosida nomogrammadan foydalanib effektli harorat qiymatlarini 
aniqlash namoyish qilingan bo‘lib, binodagi ekvivalent-effektli harorat topilgan u 
16
0
S ga teng ekan, qoliplash binosida esa Y 0 , bulgani uchun effektli 
haroratining shartli miqdori aniqlangan, u 20,2 S ni tashkil etadi.