Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O‘Q OTILISHI HODISALARI. O‘Q OTILISHINING ASOSIY VA QO‘SHIMCHA IZLARI 1-§. O‘q otilishi hodisalari
|
Savol va topshiriqlar
1. O‘qotar qurollarda, otilgan gilzalarda iz hosil bo‘lish jarayonida ishtirok etadigan mexanizmlar nimalardan iborat? 2. O‘qlash izlari haqida tushuntiring. 3. O‘q otilishi vaqtida qanday izlar hosil bo‘ladi? 4. Otilgan gilzalarni patrondon (baraban kamorasi)dan chiqarish va quroldan uloqtirib tashlash izlari haqida so‘zlab bering. 5. Silliq stvolli ov qurollaridan otilgan gilzalarda iz hosil bo‘lish mexanizmi qanday? 6. O‘qotar qurollarning otilgan gilzalaridagi izlarga ko‘ra iden- tifikatsiya qilish bo‘yicha tadqiqotlar bosqichni sanab bering. 7. Gilzalarda o‘rinbosar patronlar bilan otishdan qoladigan izlar qanday? 8. Qurol stvoli kanali kalibridan kichik kalibrdagi patronlar bilan otishdan qoladigan izlar nimalarda aks etadi? 9. Qurol stvoli kanali kalibridan katta kalibrdagi patronlar bilan otishdan qoladigan izlar boshqa izlardan nimasi bilan farq qiladi? 10. Gilzalarda qo‘lbola usulda yasalgan patronlar bilan otishda qolgan izlar qanday aniqlanadi? 11. Otilgan o‘q va gilzalarni bir patronga tegishli ekanligini aniqlash haqida so‘zlab bering. 346 14-BOB. O‘Q OTILISHI HODISALARI. O‘Q OTILISHINING ASOSIY VA QO‘SHIMCHA IZLARI 1-§. O‘q otilishi hodisalari O‘qotar qurollarga nisbatan o‘q otilishi hodisalariga porox zaradining tez yonishi va buning natijasida hosil bo‘lgan gaz bosimining vujudga kelishi, porox gazlari energiyasining otilgan snaryadning kinetik energiyasiga aylanishi tashkil qiladigan murakkab fizikaviy–kimyoviy jarayon sifatida qaraladi. O‘q otilishida patron va qurol stvoli kanalining ichida sodir bo‘ladigan jarayonlar ichki ballistikaning , otilgan snaryadning qurol stvoli kanalidan chiqib to‘siq (nishon, obyekt) bilan birlamchi uchrashishigacha bo‘lgan harakatlari tashqi ballistikaning o‘rganish obyekti hisoblanadi. Sud–tibbiyot ballistikasi doirasida ishlab chiqilgan, otilgan snaryadning biologik obyekt ichidagi harakati va ushbu biologik obyekt bilan o‘zaro ta’sirlashish jarayonlari esa ⎯ jarohatlar ballistikasi deb nomlangan yangi ta’limotning obyekti hisoblanadi. O‘q otilishi hodisalari muayyan qonuniyatlardan iborat davriy xususiyatga ega. Ushbu hodisalar jarayonida quyidagilar kuzatiladi 1 . Boyok (urgich)ning patron kapsyuliga urilishida, kapsyulning ezilishi va uning ichidagi yondiruvchi tarkibning portlashi yuz beradi (Porox zaradini issiqlik ta’sirida yonib ketishi bilan yuz beradigan o‘q otilish, masalan, qo‘lbola «podjig»lardan o‘q otilishi jarayonlari ancha soddaroq bo‘ladi). Kapsyul ichidagi yondiruvchi tarkibning portlashi natijasida birlamchi zarb to‘lqini vujudga keladi, ushbu zarb to‘lqini stvol kanalidagi o‘qdan oldinda joylashgan havo ustuni bo‘ylab tarqaladi va stvol og‘ziga yetib borib, sferik shaklga ega bo‘ladi. Uning tezligi tovush tezligiga teng bo‘ladi. Kapsyuldagi yondiruvchi tarkibning portlashida hosil bo‘lgan olov uchquni gilza tubidagi yondirish teshiklaridan o‘tib patron gilzasi ichidagi porox zaradining yonishiga sabab bo‘ladi. Poroxning termik parchalanishi tez kengayadigan gazlar haroratining keskin ortishi sharoitlarida, sekundning mingdan bir ulushlarida yuz beradi. Bunda gazlarning harorati 3000 ⎯ 3500 º S gacha, gaz bosimi esa ⎯ 400–500 Mpa ( megapaskal )gacha ko‘tariladi. 1 Misol tariqasida narezli o‘qotar quroldan o‘q otilishi jarayonlari ko‘rib chiqilgan. 347 Bu kabi ortiqcha bosim porox gazlarining ishqalanishi va snaryadning qarshiligi bilan ta’minlanadi. Poroxning termik parchalanishi dastlab patron gilzasining yopiq korpusi (kichikroq yopiq hajm)da, keyinchalik esa snaryadning qurol stvoli kanalidagi harakati jarayonida ⎯ doimiy ortib boruvchi bosimdagi kattalashib boruvchi hajm ichida yuz beradi. Porox yonganidan so‘ng, porox gazlarining bir qismi qurol stvoli kanali devorlari bilan o‘z harakatini boshlayotgan snaryad orasidan chiqib ketadi va o‘qdan oldinda turgan havo ustunining chetki sohalari bilan aralashib, uni oldiga itaradi. Ushbu gaz va havoning aralashmasi o‘z navbatida ikkilamchi zarb to‘lqinini hosil qiladi. Harakatlanayotgan snaryad o‘zidan oldinda turgan havo ustunini oldinga itaradi. Bunda, tezligi katta bo‘lgan siqilgan havoning ustuni ham uchinchi zarb to‘lqinini hosil qiladi. Ushbu zarb to‘lqinlari birlamchi zarb to‘lqinini tezda quvib yetadi va keyinchalik birgalikda harakat qila boshlaydi. Shundan so‘ng, qurol stvoli kanalidan snaryad, undan keyin esa ⎯ benihoya qizib ketgan porox gazlarining asosiy qismi otilib chiqib ketadi. xuddi snaryad kabi, qurol stvoli kanalidan chiqayotgan porox gazlari ham o‘zining xususiy zarb to‘lqinini hosil qiladi, ular keyinchalik dastlabki zarb to‘lqinlari bilan qo‘shilib ketadi. Qurol stvoli og‘zidan chiqayotgan va qizigan porox gazlari, qurol stvoli og‘zidan chiqqanidan so‘ng, kislorod bilan reaksiyaga kirishadi va stvol og‘zi olovini hosil qiladi. Porox gazlari harorati (3000 ⎯ 3500 Yüklə 39,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|