Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ p o L i s a k a d e m I y a s I kafedra: «İctimai elmlər»

inteqrativ funksiyanı
da ifadə edir. Ayrı-ayrı elmlərin nailiyyətlərini əlaqələndirib 
onlardan düzgün elmi-fəlsəfi dünyagörüşü nəticələri çıxarmağa imkan verir. Müxtəlif 
ictimai şüur formalarını əlaqələndirərək, qarşılıqlı zənginləşmə əsasında fəlsəfə 
şəxsiyyətin dünyagörüşünün mənəvi, siyasi, estetik, hüquqi və s. əsaslarını hazırlamaqla 
cəmiyyətdə maddi və mənəvinin qarşılıqlı münasibətinin rol və əhəmiyyətini müəyyən 
edir. 
Fəlsəfə - bəşər tarixini nəzəri ümumiləşdirdiyindən, müasir və gələcək insan 
fəaliyyətini elmi cəhətdən əsaslandırdığından ümumbəşəri məzmun daşıyır. Fəlsəfə - 
bəşəri dəyərlərə istinad edir və özü də bu dəyərlərin başlıca nümunələrindən biridir. 
Lakin fəlsəfənin mahiyyətcə ümumbəşəri səciyyə daşıması, müəyyən konkret-tarixi 
şəraitdə onun sinfi-siyasi məzmun kəsb etməsini də rədd etmir. Tarix sahəsində 
mübarizə aparan qüvvələr, xüsusilə XX əsrin sonlarında, inkişaf meyli seçərkən və 
bəşəri dəyərləri qiymətləndirərkən öz sosial-siyasi və iqtisadi mənafeləri baxımından 
hərəkət edirlər. Bu baxımdan fəlsəfədə materializm və idealizm cərəyanlarının, dialektik 
dayanmasını, fəlsəfi nəzəriyyələrin sosial istiqamət götürməsini bir çoxları «fəlsəfənin 
partiyalılığı» anlayışı ilə ifadə etmişdir. Bunu, kobud mənada, bu və ya digər filosofun 
bu və ya digər partiyaya və sosial qruplaşmaya mənsub olması kimi başa düşmək 
düzgün deyildir. 
Fəlsəfənin partiyalılığı
- fəlsəfi konsepsiyanın sosial istıqamətlənməsi, 
müəyyən sinfin, millət və cəmiyyətin sosial-iqtisadi və siyasi mənafeyini əks etdirməsi, 
bəşəri sərvətləri (dəyərləri) qiymətləndirməsi və s. mənada başa düşülməlidir.
Fəlsəfə heç də təkcə keçmişə və indiyə deyil, həm də gələcəyə müraciət edir. 0, 
yeni-yeni nəzəri konstruksiyalar qurmağa, gələcək haqqında mükəmməl ideya və 
prinsiplər müəyyən etməyə - 
qabaqgörənliyə
imkan verir. Qabaqgörənlik baxımından 
fəlsəfi dünyagörüşü şəxsiyyətə sosial-siyasi hadisələrin inkişaf ehtimalını düzgün 

---

22 
qiymətləndirmək, inkişaf meylinin zəruri əlaqələrini tapmaq, aydın elmi mövqedən çıxış 
etmək, dərin intuisiya, zəngin təfəkkür və boyük həyati təcrübə əsasında hadisələri 
qabaqlamaq və gələcəyin modelini yaratmaq imkanı verir. Məhz bu yolla şəxs inkişafın 
qanunauyğun, daxili, zəruri, mahiyyətli əlaqə və münasibətlərini dərk edir, ehtimallı 
proqnozlaşdırmalar aparır, ümumi hipotezlər, ehtimallar, nəzəriyyələr yaradır. 
Fəlsəfənin