R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
16.4-jadval
“NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyatda fond qaytimini omilli tahlil qilish natijalari № Omillar Asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar fond qaytimining o‘zgarishi yo∆FQ I = ∆FQ An × AU 1 Mahsulot ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishi yo∆MH = ∆FQ In × AVI 1 1 Uskuna birligi o‘rtacha yillik qiymatining o‘zgarishi +0,77 × 0,60 = +0,462 +0,462 × 179800 = +83068 2 Uskunani ishlagan kunlari sonining o‘zgarishi -0,09 × 0,60 = - 0,054 -0,054 × 179800 = -9709 3 Uskuna ishining smenalik koeffitsiyentining o‘zgarishi -0,22 × 0,60 = - 0,132 -0,132 × 179800 = -23734 4 Smena o‘rtacha davomiyligini o‘zgarishi -0,35 × 0,60 = - 0,21 -0,21 × 179800 = -37758 5 Bir mashina-soatda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmining o‘zgarishi +0,23 × 0,60 = + 0,138 +0,138 × 179800 = +24812 Jami + 0,204 +36679 16.4-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar fond qaytimining va mahsulot ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishiga uskunaning ishlagan kunlari soni, uskuna ishining smenalik koeffitsiyenti va smena o‘rtacha davomiyligining o‘zgarishi salbiy ta’sir ko‘rsatgan. Shu bois, “NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyat rahbariyati mazkur o‘zgarishlar sabablarini o‘rganishi va ularni bartaraf etish imkoniyatlarini izlab topishi lozim. Bunday imkoniyatlardan biri sifatida shuni aytish mumkinki, “NAMUNA” mas’uliyati cheklangan jamiyatda rejadan tashqari bekor turib qolishlarga yo‘l qo‘ymaslik hisobiga mahsulot ishlab chiqarishni 71201 (9709 + 23734 + 37758) 376 ming so‘mga oshirish mumkin. Asosiy vositalardan foydalanish samaradorligini ifodalovchi keyingi ko‘rsatkich bu rentabellik ko‘rsatkichi hisoblanadi. 16.2-jadval ma’lumotlariga ko‘ra asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar rentabelligining haqiqiy darajasi rejadagidan 18,7 foizga past. Bunday o‘zgarishning yuzaga kelishiga asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar fond qaytimining va mahsulot rentabelligining o‘zgarishi ta’sir ko‘rsatgan bo‘lib, ularning ta’sir darajalarini “Mutlaq farqlar” usuli yordamida aniqlash mumkin. Mazkur usuldan foydalanilganda quyidagi hisob-kitoblar amalga oshiriladi: 1. Asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar rentabelligining o‘zgarishiga undagi asosiy vositalar qaytimining o‘zgarishini aniqlash uchun fond qaytimining haqiqiy darajasidan uning rejadagi darajasini chegirib, natijani mahsulot rentabelligining rejadagi ko‘rsatkichiga ko‘paytirish lozim. Ya’ni: ±∆R fq = ∆FQ I × R M0 = (3,21 – 3,01) × 18,6 = +3,79 % Demak, asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar fond qaytimi haqiqatda rejaga nisbatan 0,2 so‘mga ko‘payishi, rentabellik darajasini 3,79 foizga oshishiga ta’sir ko‘rsatgan. 2. Mahsulot rentabelligi darajasining o‘zgarishini asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar rentabelligining o‘zgarishiga ta’sirini aniqlash uchun haqiqatdagi fond qaytimi ko‘rsatkichini mahsulot rentabelligining haqiqiy darajasidan rejadagi darajasini chegirishdan olingan natijaga ko‘paytirish kerak. ±∆R Rm = FQ I1 × (R M1 - R M0 ) = 3,21 × (19,1 – 18,6) = +1,60 % Hisob-kitoblarga ko‘ra, mahsulot rentabelligi darajasining rejaga nisbatan haqiqatda 0,5 foizga ortishi, asosiy vositalar rentabelligi darajasini 1,60 foizga oshishiga ta’sir ko‘rsatgan. Shunday qilib, asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalar rentabelligining o‘zgarishiga har ikki omil ham ijobiy ta’sir ko‘rsatgan. Buning natijasida rentabellik darajasining rejaga nisbatan haqiqatda 5,39 foizga oshganligini ko‘rishimiz mumkin. 377 Yuqoridagi 16.4-jadvalda fond qaytimining omilli tahlilida keltirilgan omillarning ham asosiy vositalar rentabelligi darajasiga ta’sirini hisob-kitob qilib o‘rganish mumkin. Buning uchun n – omil hisobiga o‘zgargan fond qaytimi ko‘rsatkichini mahsulot rentabelligining rejadagi darajasiga ko‘paytirish lozim. Mazkur hisob-kitobni quyidagi jadvalda keltiramiz (16.5-jadval). Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|