S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a

qon ikki so‘rg ‘ichlilari - shistosomalar (Schistosoma. Orientobilharzia
va boshqalar) 
hisoblanadi. Shistosomalar qon parazitlari bo'lib, odam va hayvon­
iarda ichak, jigar va siydik pufaklarining qon tomirlarida yashaydi. Asosan issiq 
iqlimli mamlakatlarda, ya'ni Afrika, Osiyo va Janubiy Amerikada keng tarqalgan. 
Ular ayrim jinsliligi bilan boshqa so'rg'ichlilardan farq qiladi. Erkagining tanasi 
ancha y o 'g 'o n , 10-15 mm uzunlikda bo'ladi, ularning qorin tom onida maxsus tar- 
novsimon chuqurchasi bo'lib, unga uzun (20 mm dan ortiq) va ingichka urg'ochisini 
joylashtirib birga yashaydi. Bularning so'rg'ichlari kuchsiz rivojlangan yoki butun- 
lay bo'lm aydi.
Shistosomalar odamning qorin b o 'shlig'idagi yirik vena qon tomirlarida, 
shuningdek, buyrak, qovuq venalarida yashaydi. Shistosomalar, y a ’ni qon ikki 
so'rg'ichlilari biogelmintlar bo'lib, ularning rivojlanishida oraliq xo'jayin sifatida 
planorbis uru g 'ig a mansub molluskalar qatnashadi (2 1 -rasm).
U rg'ochi chuvalchang odam qon tomiri devorini yemirib, qovuq devorining 
biriktiruvchi to'qim asiga tuxum qo'yadi. Buning natijasida qovuq yallig'lanadi va 
kasallanadi. Miratsidiy lichinkasi bo'lg an tuxumlari ichak va siydik pufagi devor- 
larini teshib, uning bo'shlig'iga, undan xo'jayin axlati va siydigi orqali tashqariga 
chiqadi. Suvga tushgan tuxumlardan miratsidiy chiqib, oraliq xo'jayini - qorinoyoq- 
li molluskalar tanasiga kirib oladi. Shundan s o 'n g molluskalar jigarida dastlab ona
60

---

sporotsistalar, keyin qiz sporotsistalar, rediyalar va oxiri esa dumlari ayrisimon ha- 
rakatchan serkariylar hosil bo'ladi.
M olluska organizmida bitta miratsidiydan 200 mingtagacha serkariylar ye- 
tishadi.
21-rasm . S histosom atoz q o ‘z g ‘a-
tuvchilari (S ch istosom a in anson i m i-