A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

O’stiruvchi moddalar
to’liq o’simlikni yoki uni ayrim 
qismlarini keskin o’sishiga sabab bo’ladi. 
Gibberella fujikuroi
zamburug’i tarkibidagi gibberilin nomli moddalar ta’sirida ko’pchilik 
o’simliklarning qirilishi bilan bir vaqtda ayrim o’simliklarning o’sishi 
keskin kuchayib, hosildorlikni ortishi kuzatiladi. Quyida ularning bir 
necha vakili keltirilgan.
CO
O
COOH
CH
2
CH
3
H
HO
H
OH
CO
O
COOH
CH
2
CH
3
H
HO
H
OH
CO
O
COOH
CH
2
CH
3
H
HO
H
H

giberillin A
1

giberillin A
2

giberillin A
3
gibberel kislota
 
Nazorat savollari: 
1.
Prostaglandinlar qanday sinf moddalarni hosilasi 
hisoblanadi? 
2. Organizmning qaysi qismlarida prostaglandinlar biosintezi 
amalga oshadi?
3. Qo’shbog’ning soni va tabiatiga ko’ra qanday guruhlarga 
bo’linadi? 
4. Tromboksan tushunchasini mazmunini tushuntiring? 
5. Hasharot metamorfozini boshqaruvchi necha tur 
gormonlarni bilasiz?
6. Yuvenil gormonlar atamasiga tushuncha bering. 
7. Ekdizon qatori gormonlarning vazifasini aytib bering. 
8. Kapaliklardan qanday yuvenil gormonlar ajratib olingan? 
9. Feromonlar qanday vazifa bajaradi? 
10. Pestitsidlar qanday turlarga bo’linadi? 
11. Ta’sir etish mexanizmi bo’yicha gerbitsidlarni sinflang. 
12. Birinchi o’stiruvchi moddalar qanday organizmlardan ajratib 
olingan?

---

225 
Adabiyotlar. 
1.Ю.А.Овчинников. Биоорганическая xимия. М., Просвещение. 
1987, 815c. 
2.Н.А.Тюкавкина. Биоорганическая xимия.М., Медицина. 1985. 
3. А.Ленинджер. «Биоxимия». М. Мир. Т.1-3. 1985. 
4.Д.Мецлер. Биоxимия. М. Мир. 1980. 
5. А.Уайт, Г.Xендлер и др. Основы биоxимии. М. Мир. 1981. 
6. Л.Страйер. Биоxимия. М. Мир. Т.1-3. 1985. 
7. Ч.Кантор, П.Шиммей. Биоорганическая xимия. М. Мир. Т.1-3. 
1985. 
8.Э.Гросс, И.Майендофер. Пептиды. М.Мир. 1983 
9.М.Диксон, Э.Уэбб. Ферменты. М., Мир. Т.1-3. 1982. 
10.В.Л.Кретович, Биоxимия растений. М.Высщая школа.1986. 
 
11. А.Ж.Жураев, А. Г.Махсумов. Биоорганик кимё, Тошкент, 
2006 

---

226 
Ibragimov Alijon Aminovich, kimyo fanlari 
doktori, professor. M.V.Lomonosov nomidagi Moskva 
davlat 
universitetini 
bitirgan. 
1971-1991 
yillar
O’zbekiston fanlar akademiyasi O’simlik moddalari 
kimyosi 
institutining 
alkaloidlar 
kimyosi 
laboratoriyasida ishlagan. 1991 yildan buyon Farg’ona 
davlat universitetida ishlaydi. Yuzdan ortik xalqaro 
jurnallarda, xalqaro anjuman to’plamlarida ilmiy 
maqolalar, ihtirolar, darslik, o’quv va o’quv-uslubiy 
qo’llanmalar muallifi. Jumladan, Nitraria turkumi butalaridan yangi sinf
alkaloidlar kashf qilgan. Ularning tuzilishini isbotlashning kimyoviy va 
uskunaviy usullarini yaratgan, sintez usullarini ishlab chiqqan. Farg’ona 
o’simliklarini tadqiq etish mavzusida ilmiy laboratoriya tashkillagan. 
Xo’jayev Vahobjon Umarovich, kimyo fanlari 
doktori. Farg’ona davlat universitetini bitirgan. 1992-
1996 yillar O’zbekiston fanlar akademiyasi O’simlik 
moddalari kimyosi instituti aspiranturasida o’qigan. 
1996 yildan buyon Qo’qon davlat pedagogika institutida 
ishlaydi. Yuzdan ortiq xalqaro va respublika jurnallari 
hamda 
xalqaro anjuman to’plamlaridagi ilmiy 
maqolalar, 
ihtirolar, 
o’quv 
va 
o’quv-uslubiy 
qo’llanmalar muallifi. Arundo donax o’simligi 
alkaloidlarini o’rgangan va ularning sintezi ustida izlanishlar olib bormoqda. 
O’simliklardan faol moddalarni ajratib olish, ularning xususiyatlarini hamda 
amaliyotda qo’llanilishini o’rganish bilan o’simliklar kimyosining rivojiga 
salmoqli hissa qo’shib kelmoqda.
Nazarov Otabek Mamadaliyevich Andijon davlat 
universitetini tamomlagan. Yigirma yildan ortiq Farg’ona 
davlat universitetida ishlaydi. Ellikdan ortiq maqolalar 
jurnallarda, anjuman to’plamlarida, o’quv va o’quv-uslubiy
qo’llanmalar chop etgan. Ilmiy tadqiqotlarining asosiy 
yonalishi Bioorganik kimyo. Xammualliflar bilan qirqdan 
ziyod Farg’ona dorivor o’simliklarini sifat va miqdoriy 
analizini amalga oshirgan. Oqchangal alkaloidlar mavzusida 
bir qator ilmiy ishlar muallifi.