A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

 
 
Nazorat savollari: 
1. Vitamin tushunchasini tahlil qilib bering. 
2. Organizmda vitamin sintezi uchun manba bo’ladigan moddani 
nomlang. 

---

215 
3. Avitaminoz va gipervitaminoz tushunchalarini mazmunini bering. 
4. Kokarboksilaza preparatini ta’sir etish mexanizmini tushuntiring.
5. Nikotin kislotasi va nikotinamidning ta’sirini qiyoslang. 
6. D-askorbin kislotasining ta’sirini tushuntiring. 
7. D- vitamini qanday omil ta’sirida organizmda hosil bo’ladi? 
8. Organizmning qanday faoliyati uchun E- vitamini zarur?
 
6.6.Antibiotiklar haqida umumiy tushuncha. 
 
Antibioz
atamasi XIX-asrdan ma’lum. Ma’nosi bir 
mikroorganizm tomonidan ikkinchi mikroorganizm rivojlanishini 
to’xtatish. 
Antibiotik
atamasi 1942 yili 
Vaksman 
tomonidan 
kiritilgan: antibiozni amalga oshiruvchi modda. Tushuncha: kichik 
dozada(10
-3
-10
-2 
mkg/ml) bakteriya, zamburug’, virus va o’sma 
hujayralarini rivojini sekinlashtirish yoki to’xtatish qobiliyatiga ega 
bo’lgan tabiiy birikmalar antibiotiklar deyiladi. Ular odatda 
mikroorganizmlarda, ammo hayvon va o’simlik organizmlarida 
uchraydi yoki ularning kimyoviy modifikatsiyasi asosida olinadi.
Qadimdan 
Ibn Sino
yiringli kasallarni davolashda mog’orni 
ishlatishni tavsiya etgan. 1928 yili 
Fleming 
penisillinni mog’or
zamburug’i (
Penicillium notatum)
dan olib u
Staphilococcus aurens
koloniyalarini yo’q qilishini aniqlagan.
Yuqorida penisillinlarning tabiatda o’tadigan biosintez sxemasi 
keltirilgan. penisillin molekulasi 
penam 
nomli ikki halqali 

-laktam-
tiazolidin sistemasini tutadi va biologik faollik uchun zarur 
konfiguratsiyaga ega bo’ladi. 
1945 yili benzilpenitsillin va unga yaqin bo’lgan moddalarning 
kimyoviy tuzilishi kimyoviy usullarda(
R.Vudvord, R.Robinson
) hamda 
rentgenstruktura analizi usulida(
Xojkin
) aniqlandi. O’sha davrda 
zamburg’lar o’stirish uslubiyoti takomillashtirilib, toza antibiotiklar 
olinishi yo’lga qo’yildi. 
Vaksman 
aktinomitsin, streptomitsin, 
streptotriptsin antibiotiklarini toza holatda ajratib oldi. 1948-50 yillar 
xloramfikenol va tetrasiklinlar, 1952-1954 yy. polien va makrolid

---

216 
antibiotiklari, 1960 yillarga borib esa, deyarli barcha antibiotik turlari 
o’rganilib aniqlangan. 1950 yili 150 ta antibiotik ma’lum bo’lgan, 
1960 yili 1200 ta antibiotik, 1970 yili 2000dan ortiq antibiotiklar 
ma’lum bo’lgan. Bugunga kelib har yili 50 ga yaqin antibiotiklar 
kashf qilinadi. Ammo ishlab chiqarishga faqat bir qismi yetib boradi 
xolos.