Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc
Yüklə 2,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Beşinci fəsil
Xəbər verdilər ki, ayın beşində komissarlar sovetində institutun məruzəsi qoyulur. Verdiyev papağını başına atıb ali məktəblər idarəsinə qaçdı. Rəisin yanında iki-üç adam var idi. Verdiyev vacib iş üçün gələn, başqalarını əhəmiyyətsiz sayan bir tövr ilə, izinsiz içəri girdi, paltosunu soyunmamış rəisə əl verdi: 341 - Nə var, nə yox? Rəis onun yersiz sualını eşitməməzliyə qoydu və yanındakılarla məşğul oldu. Verdiyev bu etinasızlığa dözməyib qonşu otağa, katibənin yanına keçdi. - Nə var, nə yox? - Sağlığın. - Bizim məktəb haqqında göstərişdən-zaddan almamısınız? - Nə göstəriş olacaq? - Yox ey, komissarlar sovetindən-zaddan? Bəlkə siz onlara bir məlumat vermiş olasınız? - Məlumat verəndə ümumi olur. Təkcə sizin məktəb haqqında yox! Verdiyev katibənin sözünü axıra qədər eşitmədi, rəisin yanına qayıtdı. Rəis soruşdu: - Mənə aid qulluğunuz? Verdiyev yumşaq kursunu altına çəkdı: - Yoldaş Zülfüqar, komissarlar sovetində bizim məruzəmizi siz qoymuşsunuz? Rəis güldü: - Bu gün səndən qəribə sözlər eşidirəm. Mən qoyası olsam, bilirsən ki, məruzənizi öz idarəmizdə qoyaram. Komissarlar sovetində mən nəçiyəm sənin məruzəni eşidəm? - Yox, yenə də, siz ilə məsləhətləşirlər axı. - Məruzəniz olacaq? - Ayın beşində. - Görünür kömək eləmək istəyirlər. Sevinməli hadisədir. - Axı mən öyrənmək istəyirəm ki, necə eləyək? - İşləri yaxşı Hazırlayın, hazır gedin. - İş sarıdan hazıram. Ayrı cəhətdən. Necə qurmaq məsələsi var. - Nə quracaqsınız? - Məruzəni! Zülfüqar ayağa qalxdı: - Qurmaq! Qurmaq asılıdır məruzəçidən. Faktlar, rəqəmlər gətirin, vəziyyəti, sonra da gələcək üçün tədbirləri deyin! İndi məruzələr qısa, sadə, işgüzar olmalıdır. Gurultulu nitqin vaxtı keçib! Hələ vaxt var. 342 Verdiyev onun getmək istədiyini bilib ayrıldı. Plan idarəsinə yol aldı. İşçilər yığılıb, hökumət sarayı tikilişinə baxmağa getmişdilər. Verdiyev Bakı komitəsinin mədəniyyət şöbəsinə gəldi. Referantdan xahiş etdi: - Yoldaş Nemətova deginən Verdiyev gəlib. Referant xəbər gətirdi ki, məşğuldur. Verdiyev orada dayana bilməyib məktəbə gəldi. Nemətov zəng elədi: - Müavindir? Mənə şöbə müdiri lazımdır. Bəs haçan görə bilərəm? Bir onca dəqiqə vaxtını alacağam. Bilirsiniz, danışan direktor Verdiyevdir, inşaat institutundan... Komissarlar sovetində məruzəm var, istəyirdim bir az ustanovka alım. Siz onun kabinetindəki telefon nömrəsini deyə bilməzsiniz? Telefon ilə ustanovka vermir? Yaxşı... Verdiyev adam göndərib, layihə bürosundan "vacib iş üçün" Gəldiyevi çağırtdı. Muxtarı da yanına səsləyib oturdu: Görəsən bizim məruzəmizi qoymaqdan sovnarkomun fıkri nədir? Muxtar dedi: - Elə iş var? Yəqin bizimlə yaxşıca məşğul olmaq, kömək eləmək fıkrindədirlər. Biz də gərek ləyaqətlə çıxaq qabağa. - Sən yəqin bilirsən kömək üçün qoyublar? - Ayrı nə üçün qoyarlar. Gəldiyev dilləndi: - Muxtar deyəndir. Ancaq bu prosto kömək deyil. Nəzərə alın ki, bir tərəfdən də partiyamız mədəni işlərə çox diqqət yetirir. Mənim zənnimcə, burada ayrı məqsəd də var. Verdiyevin ürəyinə şübhələr gəldi: - Ayrı nə məqsəd? Gəldiyev gülümsər gözləri ilə onun üzünə baxdı və bir sirr söyləyimiş kimi, əlavə etdi: - Orden məsələsi. Muxtar anlaya bilmədi: - Nə orden? - Naqradit eləyəcəklər. İnstitut yaxşı kadrolar verir, görmürsünüz, konstitusiyada da ziyalı-miyalını fəhlə ilə bərabərləşdiriblər. Muxtar istehza etdi: 343 - İnstitut işçiləri yəni nə qəhrəmanlıq göstəriblər? Gəldiyev ciddiyyətini saxladı: - Yoldaş Muxtar, şərt o deyil ki, vətəndaş müharibəsində səngərə yatıb atışasan, qıçının da birini qoyub gələsən. İndinin səngəri buralar, kadr ocaqlarıdır. - Şəhadət barmağını göy məxmərli stola döydü: - Buradadır! Mədəni cəbhədir! Adam öz evində öz övladı ilə başara bilmir, böyük institutda bizim kimi mühəndislər hazırlamaq özü böyük qəhrəmanlıqdır. Buna sən, mən fikir verməsək də partiyamız və hökumətimiz yaxşı görür. Görür və qiymət qoyur! Gəldiyevin söhbətindən Verdiyevin kefi duruldu: - Ağıl kəsən sözdür, qardaş. Muxtar çiyinlərini çəkdi: - Yaman nikbin adamlarsınız. Axırı xeyir olsun. Gəldiyev ayrı sübutlar gətirdi. - Bəs demirsən, niyə komissarlar soveti qoyur, ayrı idarə yox? Muxtar dedi: - Mühəndislər hazırlığı ilə komissarlar soveti, plan idarəsi məşğul olur. - Bağışla, burada bir kadr məsələsi deyil. Elə olsaydı, çağırıb deyərdilər, ay filan-filan olmuşlar, ildə bizə yüz yox, iki yüz mühəndis verəcəksiniz. Gedin başınıza çarə qılın. - Gəldiyev ahəngini dəyişdi, bir müəllim kimi izah elədi: - Sadə rəhbərlik deyil, məsələn, mənim proyekt büroda çalışmağım, qurtaran tələbələrin bəzisinin işi. Bilirsən, bəzi yoldaşları irəli çəkmək, qiymətləndirmək məsələsi var. Yoldaş direktor skronıniçit eləyir, hərçənd, Azərbaycanda - Şərqin qapısında ali mühəndis məktəbi zarafatdırmı? Bu barədə bütün dünyaya gərək səs düşə! Kadro, kadro! Muxtar güldü: - Demək istəyirsən ki, Verdiyevi dünya miqyasına çıxarırlar? - Yox, bir Verdiyevin adı deyil. Əlbəttə, direktorun əhəmiyyəti öz yerində, amma mədəni inkişaf məsələsi var. Verdiyev özünü saxlaya bilmədi: - Mən də o fıkirdəyəm. Az vaxtda topdağıtmaz ali məktəb qurmuşuq. Gəldiyev görür, yuxu bilməmişik, istirahət bilməmişik, sağ olsunlar kişilər, qiymət qoyurlar. Gəldiyev dedi: 344 - Amma, aşna, daklada əməlli hazırlaş ha!.. Elə olsun ki, qulaq asanlar razı getsinlər. - Əməlli deyəndə, partiyaçı yoldaşlarsınız, ustanovka verin, kömək- filan! Ondan sonra pis danışsam, mən cavabdeh! - Ustanovka var, asandır. - Hə, asandır? Üç gündür Nemətovun dalınca düşmüşəm, hələ bir misqal ustanovka ala bilməmişəm. Muxtar dedi: - Ustanovka məlumdur, nöqsanlar üzərində dayanmaq, əməli işə əsas yer vermək lazımdır. Gəldiyev etiraz elədi: - Ay Muxtar, taraz ilə aran yoxdur. Biz burada naqrada məsələsindən danışırıq... - Çox da danışırıq. Bizim danışığımıza nə verərlər? - Havayı danışınırıq. Bir şey bilməsək danışınanq. Gəldiyev son sözünü açıq deyilməsi mümkün olmayan bir xəbər kimi dedi: "Bir şey bilməsək danışmarıq!". Muxtar bunu duydu və susdu. Gəldiyev davam etdi: - Odur ki, nöqsan-möqsan... bir də, yoldaşlar, mestkom iclasından tutmuş divar qəzetinə kimi hər yerdə nöqsandan danışılır. Bəsdir, axı pis deyə-deyə pisi çıxmasın. İş gör hara yetişib ki, bal satan oğlu da institutu tənqid edir. Zənnimcə, bu məruzəni dastijenilər üstündə qurmalıyıq. Burada bu neçə müddet ərzində təşkilatın usanmadan apardığı işi göstərməliyik. İnstitut rəhbərliyinin fəaliyyətini, kadrları qeyd etməliyik. Hərçənd məruzəçiyə öz barəsində danışmaq yaxşı düşünür, hər halda ayrı-ayrı yoldaşlar çıxış eləyə bilərlər. Verdiyev dedi: - Gərək təhsil məsələsində də çox dayanaq; yuxarılarda həmişə maraqlanırlar, işin keyfiyyətinden soruşurlar. Gəldiyev yadma bir şey düşmüş kimi, onun sözünü ağzında qoydu: - Əlbəttə, işə onlar vasitəsilə qiymət verəcəklər. - Baş barınağı ilə geriyə, dərs otaqlarına, tələbələrə işarə etdi: - Onlar vasitəsilə! Otliçniləri hesaba almaq lazımdır. Dekanlara tapşırın, düzəltsinlər. Adamlar gedəndən sonra Verdiyev kabinetində tək qaldı. Ayaq üstə, əli cibində, üzü pəncərəyə tərəf dayandı. 345 Deyəsən, bütün şəhər onun qarşıdakı məruzəsini gözləyirdi. Hər şey onun əhəmiyyətini xatırladırdı. Binalar, yollar, küçələr, səkilər, daş pilləkənlər, ağır sütunlar, naxışlı qapı tağları, bağ-bağça hasarları - hamısı bir söz deyirdi: "Məruzə! İnşaat!" Verdiyev öz məruzəsini elə buradan başlayacaqdır; çoxlarının il uzunu söylədiyi rəsmi, quru məruzənin, hesabat nitqinin əksinə olaraq, tribunaya qalxan kimi bir udum su içəcək, əlini pəncərəyə sarı uzadıb, göstərəcəkdir: - Görürsünüz, bu geniş asfalt, müntəzəm daşsız-çınqılsız, tikansız, tozsuz-torpaqsız küçələri! Görürsünüz? Bəzəkli imarətlərə baxırsınız, yoldaşlar? Bağlar, xiyabanlar, parklar, stadionlar. Bunlar özbaşına yaranmır, əl ilə tikilmədən əvvəl baş ilə tikilir! Hər məhsulun bir fabriki olduğu kimi, imarət tikən, bina tikən başların da fabriki vardır ki, o da haqqında danışacağımız və şəhərimizin cavan təşkilatlarından olan inşaat institutudur. Verdiyev dəftərini çıxarıb, yadına düşənləri qeyd edirdi. Telefon səsləndi: - İslam qədəş, döşünü hazırla! - Necə, yoxsa segah oxuyacağam? - Necə, oxumazsan? Sən də oxumayacaqsan, bəs kim oxuyacaq? - Nə münasibətlə? - Bundan yekə münasibət? Döşünün düzəlməyi münasibətilə. - Döşümə nə olmuşdur ki? - Elə dərd o idi ki, bir şey olmamışdı. Nə olsa bundan sonra olacaq. - Nə olacaq? - Nə olacaq. Həm qızışacaq, həm sərinləyəcək! - O nə sözdür, a Qurd oğlu, açıq de! - Kalinin yoldaş o parıldayanın birini yapışdıranda... - Qoy görək, ay Qədir, sən allah! Biz nə eləmişik ki, orden verələr. - Bura bax, İslam, bu qədər də təvazö yaramaz axı. Bu bizim öz qüvvəmizə inanmamağımız kimi çıxır ey! Bütün şəhər bilir ki, kadro yolunda siz nə zəhmət çəkirsiniz. Sabah-biri gün də bayramdır, hökumət çağırıb zəhmətinizi qeyd edəcək, daha bunu danmaq, ya xısın-xısın danışmaq nə üçün? 346 Verdiyev məsələnin yəqin olduğuna inandısa da Qədirdən söz almaq istədi: - Əsli olmaz əşi! - Sənə söz deyirəm, kostyumun sol döşündən bir deşik aç! Əlbəttə ki, hələlik bir deşik! - Havadan deyirsən bunu? - Havadan? Havadan niyə! Bəs nə üçündür, sənin məruzəni komissarlar sovetində qoymaq? Hökumətin işi-gücü qurtarıb gəlsin bir məktəbin məruzəsini eşitsin? Axı özün yaxşı bilirsən ki, dünənəcən sənin məruzəni komsomol iclasında da qoyan yox idi. İndi iş dəyişib, kadroya əhəmiyyət artıb! Qədəş, sağ əlin başımıza, ulduzun parıldayır. * * * Ürəyi arxayın olsun deyə, Verdiyev şəhər komitəsi mədəniyyət şöbə müdirini gördü: - Yoldaş Nemətov, - dedi, - hökumət məruzəmizi qoyub, dünən də gəlmişdim, məşğuldunuz. Dedim, ustanovka alım, əliboş çıxmayım. Nemətov cavan, lakin bacarıqlı bir oğlan idi. - Ustanovka ilə, - dedi, - əl dolmur, əli doluluğunuzu işiniz təmin etməlidir. Məsləhətə qalanda, məncə, nöqsanlardan danışın, özü də hamısını açıq danışın! Cürətlə! - Bəs müvəffəqiyyət? - Müvəffəqiyyət nə varsa məlumdur. Özgə şəhərdə danışmırsınız ha. Göz qabağındadır. Nöqsanınızı söyləyin ki, tədbir görsünlər, kömək eləsinlər. - Nöqsanı şübhəsiz deyəcəyik. Binamız darısqaldır. Kabinetlərdə texniki vəsaiti gərək artıraq... Nemətov hirsləndi: - Bəzi müdirlərdə bir xasiyyətdir, müvəffəqiyyət gələndə, şəxsən özlərindən danışırlar, nöqsan deyəndə binanı, laboratoriyanı göstərirlər. O qədər işçiniz, tələbəniz, dərslər, təşkilat... hamısı nöqsansızdır? Hamı kommunizmə çatıb? - Növbə ilə, yoldaş Nemətov, mən bir az nizama salmamışam, nöqsan əlbəttə ki, deyiləcək! 347 Nemətov davam etdi. - Nə idi o Nayıbovun məsələsi? Ayıbdır, ay yoldaş direktor! Dillərdə deyilir. Adi bir komsomolçu ilə tutaşınaq... özü də biriniz, ikiniz yox, hamınız! Rüsvayçılıqdır. - Burıu lap düz dedin. Eşidəndə istəyirəm lap qalxam ağzından öpəm. Mən o Vahid üzərində lap möhkəm dayanacağam. Arxayın ol, planım var. İstəyirəm institutumuzun əhəmiyyətindən bir giriş verəm. - Tarix açmaq lazım deyil. Cəmisi on beş-iyirmi dəqiqə vaxtınız olacaq. Verdiyev inana bilmədi: - Necə, necə? - Bəli, iyirmi dəqiqə! - İyirmi dəqiqəyə mübahisəyə çıxarlar? - Artıq vaxt ala bilsəniz, sevinin! - Canım, iyirıni dəqiqədə heç giriş söyləyə bilmərəm. - Vacib nə varsa onu deyərsiniz. Qısa, aydın. Ora yığılanların min işi var. Bir iclasda bir neçə məsələyə baxılır, tək siz deyilsiniz. Nemətovun əvvəlki söhbəti Verdiyevi şübhəyə salsa da, axırıncı sözlərindən orden məsələsi beyninə batdı. - Hə, az vermələrindən bəllidir. Görünür ya mükafata təqdim etmək fıkirləri var, istəyirlər rəsmi olsun, ya da kadro hazırlığının maştabını artırmaq-filan məsələsi var. Öz planları var, məruzə də elə-belə məlumat kimi qoyulur... Verdiyevə bir şey də aydın oldu: deməli, Vahidin məsələsi yuxarılara çatmışdır. Ürəyinə gəldi ki, bəlkə hərif ərizə verib. Bunun üstündə institutu danlamasalar yaxşıdır... Çağırmaq, dindirmək, heç olmasa könlünü almaq lazımdır! Verdiyev katibinə üç tapşırıq verdi: - Telefonunu öyrən, saat ikiyə mühəndis Vahid Nayıbovu çağır; saat üçün yarısına təsərrüfat müdirini, makinaçını, saat üçə də bütün dekanları. Düz saat ikidə Vahid direktorun yanında idi. Verdiyev Vahidi çox mehriban qarşıladı: - Keyfin sazdırmı? Səndən incimişəm, incimişəm ona görə ki, gəlib yoxlamırsan, kömək eləmirsən. Vahidə qəribə geldi: 348 - Yoldaş direktor, nə kömək edə bilərəm. Qapımza az qala yasavul qoyursunuz, gələn necə gəlsin? - Yox, sən gələ bilərsən, komsomol üzvüsən, özün də aktivsən; üçüncüyə qalanda... - Verdiyev o yan-bu yana baxdı, alçaqdan dedi: - Üçüncüyə qalanda yerlimsən, İsa bulağının suyundan içmişik axı... - Bunlar düzdür, ancaq məni heç vaxt çağırmamısınız. Verdiyev bu cavabı heyrətlə qarşıladı: - Budur ha, gərək çağıralar? Bəs sənin bir komsomolçu kimi təşəbbüsün harda qaldı? Bəs sənin qabaqcıllığın harda qaldı. Bəs demirsən görüm məni yetişdirən məktəbdə nə var, nə yox? Vahid hərifın sözə basdığını anladı: - Yoldaş Verdiyev, deyəsən bu gün siz bütün nöqsanlarınızı etiraf etmək niyyətinə gəlmisiniz. - Nə olar. Mənim də bir direktor olaraq nöqsanım var. O zaman sənin işinlə lazımınca maraqlanmamağım, məşğul olmamağım, filan... Vahid macal vermədi: - Direktor olaraq yox, bir kommunist olaraq, sizin təəccüblü işləriniz çoxdur. Adamın heç bir etimadı... Verdiyev Vahidin dərinlərə gedəcəyini duyub, qolundan tutdu, gətirib divanda oturtdu. Zarafatyana dedi: - Gəldiyevi mənə calama, onu mən də yaxşı tanıyıram. Keçənə güzəşt deyərlər. Sənə iş tapşıracağam. Çıxar qələmini qeyd elə... Əlli Gəldiyevi mən yerlimə qurban edərəm. Çıxart qələmini! Vahid dedi: - Yadımda qalar, buyurun. Verdiyev əvvəlcədən fikirləşməmişdi, heç bir iş tapşırmaq fıkrində də deyildi. Söhbətin bu istiqamətdə getdiyi az qaldı onu pis vəziyyətdə qoysun. Deyəsən qeybdən yadına saldılar. Dikəldi: - Zad edərsən, məktəbin tarixi ilə maraqlanırlar. Necə bir köhnə tələbə, bu işə sən bələdsən, ona görə çağırmışam. Bəlkə kitab çıxdı, zəhmət çək qəzetləri varaqla, dərsdən və başqa məsələlərin gedişindən bizim barəmizdə nə məqalə çıxıbsa; siyahısını mənə ver. - Bu işi kitabxana işçiləri daha yaxşı bacarar. Mən, bir də kənaram, bacarmaram. - Nə oldu, gündə əlində qəzet olmur? - Qəzetdə mən tarix axtarmıram ki... 349 Verdiyev hirsləndi, ancaq hirsini yeməyə məcbur oldu: - Gör də, nə bacararsan, tap! Bizə kömək elə! - Bacardığım qədər. Vahid çıxanda Verdiyev onun dalınca baxdı, ürəyində dedi: "Bu köpək oğlundan gözüm su içmir, rahat durmayacaq". Təsərrüfat müdiri içəri girəndə Verdiyev qoymadı: - Oradan makinaçını da çağır. Gəldiyev də layihə bürosundan gəlmişdi. Verdiyev üzünü əyləşənlərə tutub dedi: - Beş günlüyə məruzəyə hazırlaşmaq üçün harda mənə bir dinc şərait düzəldək. Gəldiyev dedi: - Odur, Mərdəkanda bir otaq tutun, maşını da aparın, maşinistkanı da. Diktovat eləyin, yazsınlar. Verdiyevin ağlı kəsdi, bu işin xərcindən ehtiyat elədi: - Hesabdar hanı, görəsən buna pul xərcləməyə bizim ixtiyarımız var, ya yox? Smetada nəzərə alınıb, ya yox? Təsərrüfat müdiri dinməmiş Gəldiyev cavab verdi: - Niyə yoxdur, liçni iş deyil ki. Tədris-mədris, komandirovka... o qədər maddə var ki! Təsərrüfat müdiri də "mümkündür" deyəndən sonra Verdiyev makinaçıya, şoferə tapşırdı, onları yola salmamış, əllərində qovluqlar fakültə dekanları gəldilər. Verdiyev onlardan son sülsün hesabatını, müvəffəqiyyətləri istəmişdi, Riyaziyyat, yer quruluşu, rəsmxət, rus dili, fəlsəfə dərslərinin qiymət siyahısı oxundu. Birinci "A" sinfində riyaziyyatdan on bir adam kəsilmişdi. "V" sinfində fəlsəfədən beş adam, ikincidə rəsmxətdən yeddi adam yetirmirdi. Dekanlar dalbadal siyahıları oxuyanda Gəldiyev mane oldu. - Dayan, dayan! Hara oxuyub keçirsiniz? Bu sifralar ilə, yoldaş Verdiyev, sizi sovetə nədir, heç mestkom iclasına da qoymazlar. Verdiyev onun rəyinə böyük əhəmiyyət verirmiş kimi dedi: - Danış, danış yoldaş Gəldiyev! - Nəyi danışım. Danışmalı budur ki, "A" sinfində cəmi otuz adam var. On biri zəif alıb, bunu eşitsələr sizə nə deyərlər. Oborota götürərlər! Verdiyev "A" sinfinin müvəffəqiyyət cədvəlini aldı, dekandan soruşdu: 350 - Matematikanı onlara kim deyir? - Vəzirbəyli. Gəldiyev direktorun fikrini anladı, ondan qabağa düşdü: - Çağırmaq lazımdır. Vəzirbəylini dərsdən çağırdılar. Verdiyev siyahını onun qabağına qoyub soruşdu: - Bu sizin nömrələrdir? Vəzirbəyli qoca, dünyagörınüş bir alim idi. Moskvada təhsil almışdı. Çox cəhətdən müdiriyyətin işini bəyənmirdi. - Bəli! - On bir adam zəif alıb? - Zəif tələbələrə zəif qiymət verilib. Gəldiyev saydı: - Bir, iki, üç!.. On bir! Düz on biri yetirmir. Verdiyev Vəzirbəylidən soruşdu: - Yoldaş professor, bunlar niyə yetirmir? - Çünki dərsi bilmirlər. - Niyə bilmirlər? - Çalışmamışlar. - Niyə çalışmamışlar? - Tələbələri çağırın, soruşun. - Tələbə öz yolunda, ancaq siz bir professor olaraq, görək müvəffəqiyyətsizliyin səbəbi ilə ciddi maraqlanmısınız, ya yox? - Mən müvəffəqiyyətsizliklə yox, müvəffəqiyyətlə maraqlanıram; təəssüf ki, bu tələbələrdə görə bilməmişəm. Görünür müxtəlif səbəbləri var! Verdiyev dedi: - Fərz edək ki, biz dərs vermirik, fabrikdə dəzgah dalında oturub corab toxuyuruq. Otuz corabdan on birini xarab toxusaq, brak adlanar, ya yox? - Adlanar. - Çox gözəl. Belə gözəl şəraitdə, studentlər stipendiya alırlar, özləri sağlam, cavan adamlar. Özü də yeni briqada sistemi. On bir adamın zəif çıxmasına nə ad qoyaq? Vəzirbəyli də təəssüf elədi: - Əlbəttə, biz istərdik ki, bir nəfər də zəif olmasın. Biz tələbkarlıqla onları oxutmalıyıq. 351 - Sizcə, bu zəifin səbəbi nə olar? - Müxtəlif səbəblər ola bilər. Hamını bir ayaqdan götürmək olmaz. Tələbə konserv qutusu deyil! - Bəlkə, yoldaş professor, elə on birinin də səbəbi birdir? Bəlkə dərsinizin metodu yaxşı deyil! Mən biliyinizə şübhələnmirəm. Vəzirbəyli dinmədi. Verdiyev əlavə etdi: - Bəlkə qiymətlərdə səhv var? - Xeyr. Proqramın tələbinə görə qiymət qoyulub, yəqin elə siz deyəndir. Mən leksiya oxumağı bacarmıram. Buna sözüm yoxdur. Gəldiyev onların söhbətini kəsdi. - Uzağa niyə gedirsiniz. Biz bu gün burada pis dərs verəni çıxarıb əvəzinə yaxşısını qoymayacağıq ha! Komissarlar Soveti özü baxar bu məsələyə. Ondansa gəlin pis nömrələrdən danışaq. Tapşıraq müəllimlərə, yoldaş professora öz qiymətlərini bir də gözdən keçirsinlər. Dekan soruşdu: - Gözdən keçirmək nəyə deyirsiniz? Bir də imtahanmı edək? Verdiyev dedi: - Nə olar eləyəndə? Xançalımızın qaşı düşməz ki! - Buna təlimat yol vermir. Gəldiyev dedi: - Başqa çarə tapın. Elə də qoymaq olmaz. Sabah adamın abrını ətəyinə bükərlər. Sizin zəiflər ucundan bütün institut qara dasqaya düşər. Düşünürsünüzmü? Dekanlar narazı idilər. Tələbələr arasında dedi-qodu salmaq istəirdilər. Verdiyev onları başa saldı. - Yoldaşlar, açığı, bu nömrə ilə ki, siz mənim yanıma gəlmişsiniz, mən öz böyüyümün yanına gedə bilmərəm. Mənim böyüyüm məni qovar, yaxşı direktor olsaydım... - Verdiyev: "Mən də sizi qovardım" demək istədi. Buna cürət etməyib susdu. Ancaq bunu dedi: - Ürəyim yumşaqdır. Vərəqləri götürün, üç gün sizə möhlət, nömrələri təzədən yoxlayın, sonra direksiyanın sərəncamına verin. Vəzirbəyli söz istədi: - Mən görürəm, direktorumuz məktəbimizin namusunu çəkir, razı olmur ki, üzümüzə söz gəlsin. Bu qəşəng xasiyyətdir, sağ olun. Gəldiyev sevindi: - Yoldaş Vəzirbəyli, istərdik ki, bütün işçilər bir nəfər kimi, məktəbin namusunu çəkə idilər. 352 Vəzirbəyli əlini qaldırdı: - Öyrənərik, yoldaş Gəldiyev, öyrənmək borcumuzdur. Ancaq bir əlavəm var, nömrələri düzəltmək barədə şərikəm, gərək düzəlsin, gərək zəifımiz olmasın. Bunun üçün dekanı-filanı, ya müəllimi təzədən bura yığmaq, vaxtını almaq nəyə lazımdır? Direktorun bir əmri bəsdir. Xahiş edək direktor əmr versin ki, bu sülsdə bütün nömrələr əla adlandırılsın. - Vəzirbəyli sol əlini qol çəkən kimi tərpətdi: - Bircə əmr kifayətdir! Dekanlar gülüşəndə Verdiyev tutuldu. Hər iki əli ilə stola söykənib, ayağa qalxdı: - Belə artistlik eləməyin də var, cənab professor? Vəzirbəyli qapıdan çıxa-çıxa dedi: - Söz iti deyil, məsələnin özü itidir. Dekanları yola salandan sonra da Verdiyevin hirsi soyumadı. - Şaxtaçılardandır köpəkoğlu. Zərərçi! Gəldiyev dedi: - Vaxtında ifşa eləməyəndə belə olur. Nikolay məktəbi görmüş professorun bizim institutumuzda nə işi var ki, indi də bizimlə dimdik- dimdiyə dursun... Verdiyev də, Gəldiyev də təsərrüfat müdirini çağırıb maşında oturdular. Mərdəkana otaq bəyənməyə getdilər. Bir dəfə institutun "M-l" maşını yollara tozanaq salaraq, təsərrüfat müdirini, katibi Mərdəkana aparıb-gətirdi; Verdiyevə kağız, rəqəm, yoxlama daşıdı. Verdiyev məruzəsinin üzünü on bir dəfə ağartdı, yenə ürəyi qızmadı. Məsul yoldaşlardan bəzilərinə oxumaq istədi. Artmaqda olan istilərə, işçilərin məşğul olmasına baxmadı. Sovetin iclasında iştirak etməli olanların heç olmasa bir-ikisini qabaqcadan məruzə ilə tanış etməyi zəruri saydı. İki gün ali məktəb idarəsinin dalınca gəzdi, onun ezamiyyətdən gec qayıdacağını bilib katibini tapdı. - Oxuyum, gör nə qeydin var. Katib bu işə özünü məsul saymadığından qulaq asmaq istəmədi. Verdiyev Komissarlar Soveti işlər müdirini istirahət günü təzə köçdüyü bağda tapdı. Yaxın adamı kimi ərk ilə onun çiynindən tutdu: - Oxuyum, bir qulaq as! - Mən məktəb işi ilə o qədər tanış deyiləm, xeyrim dəyməz. 353 - Təki mən hər işə sizin qədər tanış olaydım. Bütün idarənin işi sənin əlində deyilmi, a sağ olmuş. ayda on belə məruzə yola salırsan. Yox, səni boşlamayacağam, otur qulaq as! İşlər müdiri məruzənin uzunluğundan, boş sözlərdən narazı idi. Verdiyev dedi: - Onlar xırda şeydir. De görüm, səhvi-məhvi yoxdur ki? - Savadlı adamsınız, sizə nə səhv tutmaq olar... Verdiyev sanki bunu arzulayırdı. Məruzəni qatlayıb portfelinə qoydu, razılıqla evinə qayıtdı. Yolda portfelini açıb, yazdığı vərəqələrə baxır, ürəyində deyirdi: "Taleyim səndən asılıdır ha, ay məruzə, görək necə qiymət alacaqsan..." Məruzəni hazır sayandan sonra Gəldiyevlə oturub, "hər ehtimala qarşı" mükafata layiq adamların siyahısını tutdular. Yüklə 2,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|