XX
asr boshlarida О ‘zbekistonning ijtimoiy-siyosiy hayotida
pedagogik fikxlaming rivojida Abdulla Avloniy alohida o‘rin
egalladi, butun faoliyati davrida u o‘z xalqiga xizrnat qiladigan
komil insonni yetishtirish, uning ma’naviyatini shakllantirishga
alohida e’tibor berdi. Abdulla Avloniy o‘zbek xalqining san’ati va
adabiyoti hamda milliy madaniyatini, xalq ta’limi ishlarini yo‘lga
qo‘yishda katta xizmatlar qilgan adib, jamoat arbobi va iste’dodli
pedagogdir.
Abdulla
Avloniy
o‘zbek
ziyolilari
ichida
birinchilardan bo‘lib, o‘zbek xalq teatrini professional teatrga
aylantirish uchun 1913-yilda “Turon” nomi bilan teatr truppasini
tashkil qiladi. Biroq bu truppaning professonal teatrga aylanishi
uchun katta to‘siqlar bor edi. Chor hukumatining mustamlakachilik
siyosati xalqning ijtimoiy ongining uyg‘onishiga yordam
ko‘rsatuvchi teatrlaming barcha shakllariga qarshi edi. Teatrga ana
shunday salbiy munosabatda bo‘lgan bir paytda Avloniyning teatr
truppasini tashkil qilish va ijtimoiy mazmundagi pesalami
sahnalashtirishi uning xalq ma’rifati yo‘lidagi zo‘r jasorati edi.
Teatrshunos M.Rahmonov Avloniyning teatrchilik faoliyati haqida
shunday yozadi: “Avloniy truppa uchun “Advokatlik osonmi?”,
“Pinak”, “Ikki muhabbat”, “Portug‘oliya inqilobi” kabi dramalar
yozdi, “Qotili Karima”, “Uy tarbiyasining bir shakli”, “Xiyonatkor
oilasi”, “Badbaxt kelin”, “Jaholat”, “OMiklaf ’ kabi sahna asarlarini
tatarcha va ozarbayjonchadan tarjima qiladi»1. Ammo bu asarlar
nashr qilimnadi.
Abdulla Avloniy “Usuli jaded” maktablari uchun to‘rt qismdan
iborat “Adabiyot yoxud milliy she’rlar” hamda “Birinchi muallim”
(1912), “Tiu-kiy guliston yoxud axloq” (1913), “Ikkinchi muallim”
(1915), “Maktab gulistoni” (1917) kabi darslik va o‘qish kitoblari
yaratdi. Bu asarlarida hamda publitsistik maqolalarida dunyo
xalqlari madaniyatini, ilm-fanni, maktab va maorifhi ulugiab, o‘z
xalqini ilmli, madaniyatli bo‘lishga chaqiradi.
XX
asr boshlarida yangi maktablar uchun yozilgan alifbolar
anchagina edi. Shular orasida Avloniyning “Birinchi muallim”i
ham o‘ziga xos o‘ringa ega; “Birinchi muallim” 1917-yil
Dostları ilə paylaş: