Toshkent arxitektura qurilish instituti
-rasm. Yo‘lakli turar-joy uylarning sxemasi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.24-rasm. Aralash tiplardan tashkil topgan turar-joy guruhi.
|
4.23-rasm. Yo‘lakli turar-joy uylarning sxemasi:
a – to‘g‘ri burchakli qatorli uy; b – yo‘laklarda yorug‘lik va shamolllatishni ta’minlash uchun qo‘zg‘aluvchan uy; v – uch yo‘nalishli uy. 102 4.24-rasm. Aralash tiplardan tashkil topgan turar-joy guruhi. 1-qavat 2-qavat 3-qavat 2-qavat 1-qavat 103 V-BOB. KO‘P QAVATLI TURAR-JOY BINOLARI 5.1. Ko‘p qavatli turar-joy binolarining turlari Shaharlardagi yashash hududlarining tanqisligi tufayli O‘zbekiston Respublikasi viloyatlari markazlari, mamlakat poytaxti va Qoraqalpog‘iston Respublikasi shaharlarida vaqt o‘tishi bilan aholini urbanizatsiyalashgan (jamlangan) holda joylashtiradigan turar – joy binolarining asosiy tiplarini ko‘p qavatli (liftli) yashash uylari tashkil eta boshlaydi. Bunday uylarning keng ko‘lamda qo‘llanishi yashash hududlaridan va injenerlik kommunikatsiyalaridan yetarli darajada samarali foydalanish imkonini beradi. Uylarning bunday tipi ya’ni ko‘p qavatli turar – joy binolarining arxitekturaviy rejasining turli – tuman ekani, hajmiy – obrazli va konstruktiv yechimlari bo‘yicha, Markaziy Osiyo regionida yetarlicha keng tarqalgan. Ular foydalanish uchun iqtisodiy tejamkor, hududdan ratsional foydalanishda samarador va turli sonli va demografik tarkibga ega bo‘lgan oilalarning mamlakatning murakkab iqlim va seysmik (7 – 9 ball) rayonlarida yashashlari uchun fazoviy – rejaviy parametrlari bo‘yicha me’yoriy sanitariya – gigiyenik va komfort sharoitlarni ancha uzoq bo‘lgan muddatga ta’minlab beradi. Shu bilan bir vaqtning o‘zida ko‘p qavatli yashash uylarning qurilishi yirik shaharlarda ko‘rkam fazoviy kompozistiyalarni yaratish va o‘sib borayotgan Respublika aholisini joylashtirish imkonini beradi. Ko‘p qavatli turar-uylarning katta guruhini umumiy tipologik xususiyat birlashtiradi – ularda asosiy xonadondan tashqaridagi vertikal kommunikatsiya vazifasini liftlar bajaradi. Lift bo‘lgani bilan zinapoya o‘rniga o‘tmaydi, zinapoya vertikal yo‘nalishda muhim rol o‘ynaydi. Ko‘p qavatli turar uy- joylariga 6 qavatdan 9 qavatgacha bo‘lgan uylar kiradi. 9-16 qavatli turar-uylar baland qavatli uylar turiga kirib, eng yaxshi iqtisodiy ko‘rsatkichlarga ega hamda, ularda yashash uchun yetarlicha yuqori qulay sharoit yaratish mumkin. Bunday qavatli uylar yirik va yirikroq shaharlarda, hamda turar-uy fondining yuqori zichligi iqtisodiy jihatdan zarur bo‘lgan hududlarda quriladi. Baland qavatli Turar-joy uylari keyingi yillarda O‘zbekistonda ham qurilgan. 104 Bu uylar qurilishida yer maydonini tejash jihatidan ancha qulaydir. Ko‘p qavatli uylardan farqi shuki, bu uylarda kamida 2 ta lift o‘rnatilgan bo‘lishi shart (odam tashiydigan va yuk tashiydigan) bo‘lib, bir seksiyaga va blokka juda baland uylarda tez yuradigan liftlar o‘rnatiladi. Ko‘p qavatli uylarda zinapoya qurilishiga katta ahamiyat berish lozim. Yong‘indan, yer qimirlash chidamligiga e’tibor berish kerak, ya’ni zinapoya mustahkam va chidamli materialdan qurilgan bo‘lib, dimiqmaydigan zinapoya bo‘lishi kerak. Zinapoya maydonidan uning ikki tomoniga chiqadigan ochiq yo‘l bo‘lishi shart. Me’yor bo‘yicha zinapoya maydoni isitilishi shart emas, lekin qulaylik bo‘lishi uchun iloji bo‘lsa isitish kerak. Zinapoyalardan tashqari ko‘p qavatli Turar- joylarda boshqa chiqib ketish yo‘llarini, ya’ni ikki qo‘shni orasidagi balkonlar yoki ayvonlar orqali bir - biridan o‘tadigan yo‘lni ham e’tiborga olish kerak . Zinapoya-lift tugunlari haqida yuqoridagi boblarda batafsil yozilgan (3.5-bandga qarang). Ko‘p qavatli turar-uylarning hajmiy – tarhiy tuzilmasini xarakterlovchi xususiyatlar – xonadonlar guruhining rejaviy usullari va xonadondan tashqaridagi kommunikatsiyalar tizimi bilan aniqlanadi: zinapoya-lift bo‘g‘inlari, yo‘laklar yoki galereyalar. Bu xususiyatlar bo‘yicha turar-uylar uchta katta guruhga bo‘linadi: ko‘p va bir seksiyali, yo‘lakli, galereyali va aralash tuzilmali – yo‘lakli-seksiyali va galereya-seksiyali. Birinchi guruh uylarida (seksiyali) tarh asosi sifatida seksiya xizmat qilib, zinapoya – lift bo‘g‘ini, xoll va yo‘lakning kichikroq kesmasi (galereya) atrofida guruhlangan xonadonlardan tashkil qiladi. Ikkinchi guruhni yo‘lakli yoki galereyali uylar tashkil qiladi, ularda xonadonlar yo‘lak yoki galereya bo‘ylab joylashadi, yo‘lak yoki galereyalar bir-biridan katta masofada joylashgan zinapoya- lift bo‘g‘inlari orasidagi yagona kommunikatsion yo‘l sifatida xizmat qiladi. Uchinchi guruh tarhi tuzilmasi aralash bo‘lgan turar-uylarni o‘z ichiga oladi, ularda qavatlar bo‘ylab almashuvchi, yo‘lakli va seksiyali rejaviy tuzilmalar bir xilda ishtirok etadi. Ko‘p qavatli Turar-joy binolari qurilishida ayniqsa ko‘p tavsiya etiladiganlari seksiyali, galereya-seksiyali turkumdir. Bu turkum universal bo‘lib, ko‘p xonali va kam xonali xonadonlarni to‘liq yechishga, iqtisodiy tomondan ham yutish mumkin. 105 Ko‘p qavatli uylarning uzunligi ko‘p masofani egallashi bilan birga anchagina joyga o‘z soyasi bilan xalaqit beradi, shuning uchun uzunligini kamaytirishga to‘g‘ri keladi. Bularni e’tiborga olsak, bitta seksiyali uy ko‘proq to‘g‘ri keladi. Bir-ikki seksiyali uylar optimal variant hisoblanadi. Bu tipdagi uylar dahalarni har xil ko‘rinishga olib keladi va dahalarda kam qavatli uylar va o‘rta qavatli uylar orasida joylashtiriladi. Yerdan bog‘liqligi uzilishi tufayli bunday uylardagi yozgi xonalarga katta e’tibor berish talab etiladi, ya’ni ularni maydoni ancha katta bo‘lishi shart. Shaxsiy yozgi xonalardan tashqari umumiy yozgi xonalar bo‘lishi kerak. Ularning maydonlarini ko‘paytirib har xil gullar bilan ko‘kalamzorlashtirish kichik bog‘chalar hosil qilish kerak, ikki balandlik ayvonlar, ya’ni ular ikki qavatli balandlikka ega bo‘lib, hovlilar bo‘lishi mumkin. Ularning ko‘kalamzorlashtirishni afzalligi shundan iboratki, ular xonadonni ko‘chadan to‘sib turadi. Yana har xil chang va tovushlardan asrab turadi. Tekis tom ustidagi ochiq maydonlar umumiy maydonlarga aylanib qolishi mumkin, bundan tashqari shu uyda yashovchi kishilarning dam oladigan joyiga aylanadi. Tekis tomlarni ko‘kalamzorlashtirish tomlarni yozda isib ketishdan saqlaydi va xonadonlarning havosini ancha pasaytiradi. Ko‘p qavatli uylarda kelajak dasturida ochiq qavatlar yoki umumiy foydalanish uchun har xil maqsadni ko‘zlab, uyning bir tarafida ochiq yozgi ayvonlar qoldirish ko‘zda tutilmoqda. Ko‘p qavatli va baland qavatli uylarning qurilishida asosiy talab, ishlatiladigan materiallarning og‘irligi va qurilmalarni iloji boricha kamaytirishdan iborat. Bu ayniqsa zilzila tez-tez bo‘ladigan joyda ahamiyatlidir. Shuning uchun ko‘p qavatli uylarda sinch panelli qurilma, yengillashtirilgan panellar ishlatiladi. Temir betonli yoki po‘latdan sinch bo‘lishi mumkin. Ustun va rigel orasi juda kengayib ketmasligi kerak, bu baland qavatli binolarda oraliq katta bo‘lmasligi uchun qulaydir. Kelajakda ko‘p qavatli uylarni qurishda sinch hajmiy elementlaridan foydalanish ko‘zda tutilmoqda. Baland qavatli uylarda esa po‘lat sinchli bo‘lib, hajm elementi bilan to‘ldiriladi. Bunday uylar o‘z afzalligi bilan ajralib turadi, ya’ni qurilishi yengillashadi. Zavodda tayyor elementlar keltirilib ish ham osonlashadi. 106 Ularni har xil usulda joylashtirish mumkin, buning oqibatida me’moriy ko‘rinish ancha boyiydi. Keyingi paytda bunday uylarning ko‘pchiligini Sergeli dahalarida juda ko‘p uchratish mumkin. Hozirgi paytda ko‘pgina uylar quyma temir-betondan qurilmoqda. Bunday uylarda faqat to‘g‘ri shakl emas, balki boshqa har-xil shakllarni ham ishlatish mumkin, bu esa me’moriy ko‘rinishni boyitadi va bino juda katta zilzilaga bardosh bera oladi (5.1-rasm). Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|