8.1- jadval Ish joylari variantlari bo‘yicha daromad olish ehtimoli Oylik maoshi 1- natija 2 – natija Ehtimoli
Daromad,
ming so‘m
Ehtimoli
Daromad,
ming so‘m
Sotuvdan
foiz shaklida
0,5
1 500
0,5
800
Qat’iy oklad 0,9
900
0,1
700
Manba: shartli raqamlar
Bunda ikkala ish joyidan olinishi kutiladigan daromad miqdori:
Birinchi variantda: E(
x ) = 0,5×1 500 + 0,5 × 800 = 1 150 ming so‘m;
Ikkinchi variantda: E(
x ) = 0,9× 900 + 0,1 × 700 = 880 ming so‘m.
Ikkala ish joyi uchun ham mumkin bo‘lgan natijalarning o‘zgaruvchanligi har
xil. Ushbu o‘zgaruvchanlikka ko‘ra tavakkalchilikni tahlil qilish va uning katta yoki
kichikligi to‘g‘risida gapirish mumkin. Bunday mezonga ko‘ra, haqiqiy natija bilan
kutiladigan natija o‘rtasidagi farq (u musbat yoki manfiy bo‘lishidan qat’iy nazar)
qancha katta bo‘lsa, bunday chetlanish shuncha katta tavakkalchilik bilan bog‘liq
ekanligidan darak beradi.
Amaliyotda chetlanishni o‘lchash uchun bir-biridan farq qiladigan ikkita
mezon ishlatiladi. Birinchisi, dispersiya bo‘lib, u haqiqiy natijadan kutiladigan
natijani ayrilganining o‘rtacha o‘lchovi miqdori kvadratiga teng, ya’ni:
n i i i x E x 1
2
2
)]
(
[
Bu yerda:
2
-dispersiya;
i
-
i -natijaning ehtimoli;
i x - mumkin bo‘lgan
natija;
)
(
x E - kutiladigan natija.
Bizning misolimizda:
2
2
2
2
1
1
2
)
(
)
(
x E x x E x
.
Ushbu formuladan foydalanib quyidagi jadvalda ikkita daromad manbai uchun
haqiqiy natijalarning kutiladigan natijlardan chetlanishini topamiz (8.2-jadval).
