‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi
.2 . Ijtimoiy ta'm inot huquqi manbalari sanaluvchi
Yüklə 65,93 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3 .2 .
Ijtimoiy ta'm inot huquqi manbalari sanaluvchi normativ-huquqiy hujjatlarning vaqt, fazo va shaxslar o ‘rtasida amal qilishi Qonun hujjatlarining vaqt, hudud va shaxslar o ‘rtasida amal qilishiga doir qoidalar yuqorida qayd etib o‘tilgan „Normativ- huquqiy hujjatlar to ‘g‘risida“gi qonunda nazarda tutilgan. Ijtimoiy ta'm inot sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlar vaqt, hudud (fazo) va shaxslar orasida qo'llaniladi ham da ushbu m uhitlarda amal qilish xususiyatlarini to ‘g‘ri tushunib yetish ulaming to ‘g‘ri tatbiq etilishi, qonunchilikning mustahkamlani- shi, xatolarning oldi olinishida muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Ijtimoiy ta ’minot sohasidagi qonun hujjatlari vaqt doirasida kuchga kirgan paytidan boshlab bekor qilinguniga qadar yoki uning o'rniga boshqa normativ-huquqiy hujjat qabul qilinguniga qadar amalga oshiriladi. U lam i vaqt doirasida amalda qo‘llash, kuchga kirish vaqti, bekor qilinishi yoki amal qilishning tuga- t lish m asalalari 0 ‘zbekiston R espublikasining „ N o rm a tiv - iiuquqiy hujjatlar to ‘g‘risida“gi qonunida (26-m odda) belgilab to'yilgan. Ijtimoiy ta ’minotga oid normativ-huquqiy hujjatlarga, odatda, 0 ‘zbekistonning butun hududida amal qilinadi. Ammo uning bevosita o ‘zida yoki normativ-huquqiy hujjatni amalga oshirish to'g'risidagi qarorda uning hudud b o ‘yicha ta'siri cheklanishi mumkin (masalan, tumanlararo koeffitsiyent qo'shib berish haqi- dagi aktlar faqat tegishli hududlarda qo'llanilishi va hokazo). Ijtimoiy ta'm inot munosabatlariga taalluqli bo'lgan qonun hujjatlari shaxslar o'rtasida amal qiladi va bunda ular, odatda, barcha yuridik va jismoniy shaxslar uchun majburiy kuchga ega boiadi. „N orm ativ-huquqiy hujjatlar to ‘g‘risida“gi qonunning 29- m oddasida: „N o rm ativ -h u q u q iy hujjatlarning am al qilinishi 1 ,,0 ‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami”, 2005-yil, 2 8 -2 9 - son, 218-modda. 22 www.ziyouz.com kutubxonasi 0 ‘zbekiston Respublikasining fuqarolari va yuridik shaxslariga, agar 0 ‘zbe- kiston Respublikasining xalqaro shartnom asida boshqa qoida beigilanmagan bo‘lsa, shuningdek, 0 ‘zbekiston Respubiikasi hududidagi xorijiy yuridik shaxslarga, ajnabiy fuqa- rolar va fuqaroligi bo'lmagan shaxslarga tatbiq etiladi“ , deyiladi. Normativ-huquqiy hujjatning o'zida u qo'llaniladigan shaxslar doirasi cheklab qo'yilishi m um kin. M asalan, «Fuqarolam ing davlat pensiya ta'm inoti to ‘g‘risida»gi qonunda belgilangan pensiya olish huquqi faqat jismoniy shaxslaigagina taalluqli, yoki bo‘l- masa, pensiya jam g‘armasiga ish haqi fondidan badallar to ‘Iash majburiyati faqat yuridik shaxslargagina qoMlaniladi va hokazo. Ijtimoiy ta'm inotga oid qonun hujjatlarini sharhlash — uning m azm unini ochib berish, noaniqliklar yuzasidan tushuntirish ishlari olib borishdan iborat. Ulami rasmiy sharhlash va ilmiy sharhlash o ‘zaro farqlanadi. Ijtimoiy ta'm inot qonun hujjatlarini rasmiy sharhlash „N or- mativ-huquqiy hujjatlar to ‘g ‘risida“gi qonunning 31-moddasida bayon etilgan. Rasm iy sharhlash 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi tom onidan yoki qonun hujjatini qabul qil- gan davlat organi tom onidan amalga oshirilishi m um kin'. Ijtimoiy ta ’minotga oid qonun hujjatlarini ilmiy sharhlash ayrim olim lar, m utaxassislar, ilmiy m uassasalar tom o n id an amalga oshirilishi mumkin. Rasmiy sharhlashdan ilmiy sharhlash farq qilib, ularning qoidalari m ajburiy yuridik kuchga ega bolm aydi va qonun mazm unini to ‘g‘ri tushunish, to ‘g‘ri qo ‘l- lashda yordam berishga qaratiladi. Bunday norasmiy sharhlash ayrim hollarda sud organlari tom onidan ham amalga oshirilishi m um kin. KALiT SO'ZLAR Ijtimoiy ta'minot huquqi manbayi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ijtimoiy ta’minot olish huquqi Ijtimoiy ta'minot huquqi manbalari tasnifi. Ijtimoiy ta'minot huquqiga oid qonun hujjatlari. ljtimoiy ta'minotga oid xalqaro hujjatlar. Ijtimoiy ta'minot qonun hujjatlarini vaqt, hudud va shaxslar o‘rtasida amal qilishi. Ijtimoiy ta'minot qonun hujjatlarini rasmiy va ilmiy sharhlash. 1 1 Qa r a n g : „Qariya)ami qadrlash yiJi“ davlat dasturiga sharh. „Xa)q so'zi“ gazetasi, 2002-yil 25-yanvar. 23 www.ziyouz.com kutubxonasi |