harakatlaringizga va marketing rejasi turiga - kompaniya tomonidan
qabul qilingan distribyutoming kompensatsiya rejasiga b o g iiq .
Tarmoq marketingi (multilevel marketing, MLM) bu butun dunyo
bo‘ylab millionlab odamlar shug‘ullanadigan biznes turi. Har yili o'n
minglab odamlar tarmoq kompaniyalariga qo ‘shilishadi. Ushbu biznesda
jud a k o ‘p odamning ishtirok etishi katta muammo tug‘diradi: hech
qanday m a’lumot manbai yo‘q, shuning uchun MLM haqida k o ‘plab
m ish-mishlar va afsonalar mavjud. MLM ning iqtisodiy m a ’nosi nima?
Nega k o ‘pgina kompaniyalar ushbu tizimni tanlaydilar? Tasavvur qiling,
siz ishlab chiqaruvchisiz. Siz mutlaqo noyob mahsulotni ishlab chiqar-
dingiz va uni bozorga olib chiqishni xohlaysiz. Endi siz qaysi sotish
tizimini tanlash kerak degan savolga duch kelasiz. Tahlil qilaylik: Biz
k o ‘rib chiqadigan birinchi tizim - an’anaviy savdo.Ya’ni, siz o ‘zingiz-
ning tovarlaringizni
katta ulgurji sotuvchiga, u kichkina ulgurji sotuv-
chiga, y a’ni juda kam miqdorda sotasiz, nihoyat tovarlar d o ‘konga olib
kelinadi. Y a’ni, hammasi silliq bajarilganday ammo tovar iste’molchiga
yetib borganda, u ancha qimmatga tushadi, chunki d o ‘kon egalari
o ‘zining ulushini qo‘yadilar. Mahsulot do ‘konga kelgandan keyin ham
iste’moichi bu haqda bilishi kerak. Buning uchun reklama qilish kerak,
bulam ing barchasi mahsulot tannarxining oshishiga olib keladi. Hozirgi
kunda ko‘plab ishlab chiqaruvchilar d o ‘konlarsiz umuman ishlamaydi.
Ular o ‘z mahsulotlarini sotadigan maslahatchilami yollaydilar. Ushbu
(sotuvchilar, savdo agentlari va boshqalar deb ham ataladi)
ushbu
kompaniyalardan har bir sotilishning foizini oladi. Nima uchun
mahsulotni tarqatishning bu turi mashhur? Javob oddiy. Shaxsiy aloqalar
juda samarali. Biror kishi reklama qilishdan k o ‘ra boshqa odamga
ishonadi. Bundan tashqari, bu yerda vositachilar yo'q, shuning uchun
iste’moichi mahsulotni arzonroq sotib oladi yoki uni xuddi shu narxda,
lekin yuqori sifatga oladi. Ammo sotishni ko ‘paytirish uchun siz ko‘proq
maslahatchilami yollashingiz kerak, demak ulam ing ishlarini qandaydir
tarzda tashkil etish kerak, ulami o ‘qitib borish
kerak va bu juda katta
xarajat.
MLM tarixi amerikalik Karl Renborg (1887-1973) nomi bilan
chambarchas b o g iiq b o iib , uning amalga oshirilgan g ‘oyalari ko‘p mil
liard dollarlik tarmoq marketing sanoatiga aylandi. 0 ‘n ikki yil davo-
m ida Rehnborg Xitoyda yashab, Amerikaning turli kompaniyalarida
(neft, kemasozlik va boshqalar) ishlagan va hattoki u odamning to ‘g ‘ri
70
ovqatlanishi tizimi va undagi vitaminlam ing roli haqida o ‘ylashni
boshlagan. 1920-yillaming o ‘rtalarida Xitoyda, qamoqqa olingan. 0 ‘sha
paytda u turli xil parhezlami amalda sinab k o ‘rishni boshladi. Rehnborg
o ‘z vataniga qaytgandan keyin k o ‘plab vitaminlar, minerallar, oqsil va
boshqa foydali tarkibiy qismlami o ‘z ichiga olgan
beda asosida turli xil
ozuqaviy q o ‘shimchalami ishlab chiqara boshladi. Rehnborg uning
asosida yaratilgan dori-dannonlam i d o ‘stlariga sinab k o ‘rish va mahsu-
lotlami bepul tarqatish uchun taklif qildi. Hech qanday natija b o ‘lmadi -
hech kim paydo bo ‘lgan ozuqaviy qo'shim chalam i sinab k o ‘rmadi.
Keyin Karl bepul pul qadrlanmasUgini anglab, ular uchun pul ola
boshladi. Natijalar darhol paydo b o ‘la boshladi. Foydali qo'shim chalar
haqida m a’lumot keng tarqaldi, odamlar yangi mahsulot haqida k o ‘proq
m a’lumot olish uchun Rehnborgdan uchrashuvlar haqida so ‘rashdi.
Albatta, Karl barcha talablami qondira olmadi. Shunda unga ajoyib bir
fikr keldi. Rehnborg d o ‘stlarini oziq-ovqat q o ‘shimchalari haqida m a’lu
mot berishga taklif qildi va agar ular mahsulotni sotib olishsa, u komis-
siya to ‘lashga v a’da berdi. U, o ‘z navbatida, tovarlarmi o ‘z ulushlaridan
foydalangan holda yanada k o ‘proq reklama qiladigan do'stlarining
tanishlari uchun pul to ‘lashga qaror qildi. Shunday qilib tarmoq mar-
ketingi paydo bo‘ldi va 1934-yilda Karl Rehnborg Kalifomiya Vitamin-
larini yaratdi va yangi savdo tizimi tufayli mahsulot iste’molchilari
paydo b o ‘ldi. Reklama uchun bir dollar sarflamasdan tezda 7
million
dollarga teng aylanma m ablag'ga erishdi.
Tarmoqlar marketing - bu mustaqil vakillam ing shaxsdan-shaxsga
sotish bilan bog‘liq biznes modeli.
Tarmoqlar marketing k o ‘p darajali marketing sifatida ham nomla-
nadi, firma mahsulotlarini sotadigan odamlarning piramida shaklida tu-
zilgan tarm og‘i bo'lgan biznes modelidir. Ushbu tarmoqdagi
ishtirok-
chilar, odatda, sotilgan tovardan tushgan daromaddan foiz asosida ish
haqiga ega bo‘lishadi. Boshqacha qilib aytganda, ushbu tarmoqdagi
odamlar har safar k o ‘rsatilgan vazifani bajarganlarida foiz oladi:
• mahsulot sotganda;
• ular mahsulot savdosini oshirganda.
Oddiy so‘zlar bilan aytganda, ushbu model puli bo‘lmagan ishtirok-
chilaming piramida tuzilmasini o ‘z ichiga oladi, ular piramidada yoki
ular ostida bo ‘lgan odam sotuvni amalga oshirganda pul to ‘lashadi. Tar-
moqli marketing mahsulot ishlab chiqaruvchi tomonidan beriladigan
71
m ukofot evaziga distribyuterlar va sotish tizimini tashkil etish demakdir.
Asosiy ish k o ‘rsatkichi natijasi bo'lib sotish hajmi hisoblanadi. Tarmoqli
marketing orqali tovar sotish, oddiy tovar sotishdan farq qiladi. M azkur
tizim da ishlash uchun eng a w a lo tovar xususiyatlarini chuqur va mu-
kammal bilish talab etiladi yoki oldin o ‘zi xarid qilib iste’mol qiymatini
sinab k o ‘rish lozim. Tarmoqli marketing tizimida, birinchi navbatda,
tanishlarga va qarindoshlarga sotishdan boshlanadi.
Ushbu tizimda iste’molchilar ishtirokchilardir.
Ularning oilasi va
d o ‘stlari ularning mijozlaridir va bu sikl quyidagicha yuz beradi
(4.3.1-chizma).
Tarmoq marketingi bir qator o ‘ziga xos xususiyatlarga ega:
Dostları ilə paylaş: