X o'jalik yurituvchi subyektlar faoliyatida mablag‘laming har bir
turining harakati alohida o ‘rganilishi lozim, chunki ulami harakatini
to‘g ‘ri
tashkil qilish birinchidan, tegishli mablag‘ga bo‘lgan talabni
aniqlash bo‘lsa, ikkinchidan ulaming turlari bo‘yicha mulkning but
saqlanishi ustidan nazorat qilish uchun yetarli ma’lumot olishdir.
Analitik hisob yordamida mol-mulk va
ulaming manbalari turlari
bo‘yicha o ‘rganish uchun asos yaratiladi. Analitik hisob mahsulot turlari
bo‘yicha alohida-alohida yuritiladi va buning uchun maxsus analitik
kartochkalardan
foydalaniladi.
Analitik
kartochkaning
tuzilishini
yuqoridagi misol shartlaridan foydalanib quyidagicha ko‘rinishdagi
jadvalni keltiramiz:
Keltirilgan
misoldan
ko ‘rinib
turibdiki,
tegishli
analitik
schyotlaming aylanmai va oxirgi qoldiqlari tegishli sintetik schyot
m a’lumotlari ga barobardir.
Sintetik va analitik (tahliliy) schyotning boshlang‘ich hamda oxirgi
qoldiqlari
o ‘z
tavsifi
bo‘yicha
analitik
schyotlardagi
tegishli
qoldiqlaming umumiy summalariga teng b o iish i kerak.
Bu
qoida shundan kelib chiqqanki, analitik schyotlar sintetik
schyotlar m a’lumotlarini faqat batafsil k o ‘rsatib beradi va unda umumiy
ko‘rinishda aks ettirilgan mablag‘lam ing tarkibiy qismlarini ko‘rsatadi.
Bu qoidaga ko‘ra, masalan, sintetik schyotdagi
debet qoldiq uning
rivojiga yuritiladigan analitik schyotlardagi barcha debet qoldiqlaming
umumiy summasiga teng bo‘lishi kerak.
Sintetik schyotning debeti va krediti bo ‘yicha aylanma summalari
tahliliy schyotlari bo‘yicha aylanmalaming
tegishli summalariga teng
bo‘lishi kerak.
Bir sintetik schyotning aylanma summasi bilan shu sintetik schyot
bo‘yicha ochilgan tegishli analitik schyotlar aylanmalari summalarining
tengligi
shu bilan shartlanganki, analitik schyotlarga ham xuddi sintetik
schyotlardagi kabi o ‘sha muomalalaming o ‘zi va o ‘sha tomoniga
yoziladi. Bunda bir nechta analitik schyotlarga
yozilgan muomalalar
summalari har doim pirovardida shu muomala bo‘yicha sintetik
schyotda aks ettirilgan umumiy summani hosil qiladi. Hisobot davri
57
yakunlarini chiqarish paytida sintetik
va analitik schyotlaming
ko‘rsatkichlari albatta solishtirib tekshirilishi kerak, chunki y o ‘l
qo‘yilgan nomuvofiqlikni topish va to ‘g ‘rilash uchun muhimdir.
Dostları ilə paylaş: