So’z boshi

 
3.3. Impuls - kodli modulyasiya 
Telekommunikasiya tarmoqlarida va raqamli kommutasiya tizimlarida 
impuls- kodli modulyasiya keng tarqalgan. Shuning uchun IKM batafsil 
yoritilgan. 
IKM jarayonida analog signalni raqamli signalga o‘zgartirish uchta 
tadbirni ketma - ket bajarilishiga asoslangan: diskretlash, kvantlash va 
kodlash kiradi. Diskretlashda analog signalni AIM yordamida diskret 
ko‘rinishiga o‘tkazish tushuniladi. 
1931 yilda akademik V.A.Kotelnikov shakllantirgan va isbot qilingan 
teoremasiga asosan xohlagan uzluksiz elektr signalni aloqa liniyasi 
bo‘yicha shu signalning bir zumlik qiymatlari bilan uzatish mumkin, agar 
ularni ketma - ketlik chastotasi 
Д
f
uzluksiz signalning maksimal 
chastotasidan 
max
fc
ikki barobariga teng yoki ortiq bo‘lsa, ya’ni 
max
2
fc
f
Д

. 
1933 yilda G.Naykvist tomonidan uzluksiz, vaqt bo‘yicha 
o‘zgaruvchan signaldan hamma axborotni chiqarib olish uchun kerak 
bo‘lgan diskretlash chastotasini minimal qiymatini aniqladi. Impulslarni 
uzluksiz ketma - ketligi diskretlash chastotaning diskret garmonikasidan 
tashkil topgan chastotali spektriga egaligini hisobga olganda, AIM signali 
spektrini qo‘llash mumkin bo‘ladi. Kirish signalidagi shu garmonikani har 
birini alohida modulyasiyalaydi. Chastotali spektri natijasida impuls ketma 
- ketlikdagi har bir diskret chastota atrofida ikkita yon tomon polosalari 
yaratiladi (3.4- rasm).
Tiklovchi past chastotali filtr kirish signali kengligi polosasi 
fk

va
fk
fg


orasida joylashgan kirish chastotasiga ega bo‘lishi kerak. Bundan 

---

53 
kelib chiqadiki, 
fk
fg


,
fk

dan katta bo‘lgandagina ajratish mumkin 
(3.4- rasm). 3.4- rasmda ko‘rsatilganini hisobga olganda diskretlash 
tadbirini bajarsa bo‘ladi.
Diskretlash - bu uzluksiz signalning birzumlik qiymati haqidagi 
axborotni olishdir. Bu axborotni amplitudali modulyasiyalangan impulslar 
shaklida olish mumkin. Takrorlanish davri 
Д
1/f

Д
T
va kengligi 
u

bo‘lgan 
to‘g‘ri burchakli shaklidagi impulslarni impuls generatori ishlab chiqaradi. 
3.4- rasm
.
AIM li signal spektri 
Agar shu impulsni elektron kalitini (EK) davriy ishga tushirish uchun 
ishlatib va EK kirishiga bir vaqtda xohlagan shakldagi analog signal x = 
f(t) berilsa, EK chiqishida har xil amplitudali impulslar ketma - ketligi 
ko‘rinishida modulyasiyalangan signal F(t) paydo bo‘ladi (3.5- rasm).
Bu ko‘rilgan uzluksiz signalni impuls ketma - ketligiga o‘zgartirish 
jarayoni amplituda- impulsli modulyasiya (AIM) deyiladi. 
3.5- rasm
.
AIM signalning hosil qilinishi 

и 
Т
0 
EK 
х = f(t) 
P(t) 
F(t) 
0